"Szacunek, uznanie i wdzięczność" dla organizatorów akcji strajkowych i protestacyjnych na krakowskich uczelniach w marcu 1968 r. wyrazili w przyjętej w poniedziałek rezolucji radni małopolskiego sejmiku.
"W sposób szczególny uczucia te są kierowane ku tym, którzy za swą postawę i poglądy zapłacili utratą wolności i relegacją z uczelni, doświadczając brutalności organów ówczesnej władzy" - napisali radni.
Podziękowali też tym, którzy w 1968 r. wspierali protestujących i represjonowanych oraz zmuszonych do opuszczenia Ojczyzny.
Za rezolucją, przyjętą z racji zbliżającej się 40. rocznicy wydarzeń marcowych, głosowało 30 obecnych na sesji radnych. Nikt nie był przeciw.
Tekst rezolucji zostanie przekazany minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbarze Kudryckiej, rektorom małopolskich uczelni oraz parlamentarzystom z Małopolski. Sejmik Województwa Małopolskiego liczy 39 radnych.
W połowie lat 60. w Polsce narastało rozczarowanie w związku z odejściem przez ekipę Władysława Gomułki od zdobyczy Października 1956 r. Do władzy parli młodzi komuniści, używający nacjonalistycznej retoryki wobec starszego pokolenia działaczy PZPR, których obciążali odpowiedzialnością za stalinizm. Nacjonalistycznej i populistycznej frakcji PZPR przewodził ówczesny szef MSW Mieczysław Moczar.
Na taką atmosferę w Polsce nałożył się w czerwcu 1967 r. wybuch tzw. wojny sześciodniowej między Izraelem a państwami arabskimi. ZSRR potępił Izrael i zerwał z nim stosunki dyplomatyczne; tak samo władze PRL. Organizowano wiece w zakładach pracy, potępiające "zapędy imperialistyczne" Izraela.
W tym samym miesiącu Gomułka w swym wystąpieniu wskazał na istnienie w Polsce - jak to ujął - "imperialistyczno- syjonistycznej V kolumny" (fragmentu tego nie było następnego dnia w oficjalnej prasie). Dziś historycy uznają to za zachętę do antysemickiej nagonki w kraju, określanej generalnie hasłem "Marca'68".
W styczniu 1968 r. z afisza Teatru Narodowego zdjęto "Dziady" Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. Na posiedzeniu warszawskiego Związku Literatów Polskich Stefan Kisielewski protestował przeciw "dyktaturze ciemniaków" w kulturze narodowej. Uchwalono rezolucję żądającą wznowienia "Dziadów", przywrócenia swobód twórczych i zniesienia cenzury.
W opinii społecznej utrwaliły się przede wszystkim wydarzenia z marca 1968 r., gdy w Warszawie odbył się wiec studentów Uniwersytetu Warszawskiego, protestujących m.in. przeciw zdjęciu "Dziadów". Bronili też swych kolegów Adama Michnika i Henryka Szlajfera, usuniętych z uczelni. Manifestację na uniwersytecie spacyfikowały MO i ORMO. Wielu studentów aresztowano. Potem były kolejne wiece, także w innych miastach Polski.
W zakładach pracy w całej Polsce władze partyjne organizowały masówki, w trakcie których potępiano studentów, a przede wszystkim "bankrutów politycznych" i "wichrzycieli". Odbywało się to pod hasłem "walki z syjonizmem" jako rzekomym inspiratorem zamieszek i ataków na Polskę i socjalizm.
W następstwie tych zdarzeń władze PRL dokonały czystek na uczelniach i we własnych kręgach. Ludzi, u których dopatrywano się (często bezpodstawnie) pochodzenia żydowskiego lub którzy wypowiadali się o swych sympatiach prożydowskich, zwalniano z pracy, pozbawiano stanowisk.
Pod hasłem "Każdy ma tylko jedną Ojczyznę", zmuszano ludzi do emigracji. Ocenia się, że Polskę opuściło wtedy około 20 tys. obywateli, często wybitnych specjalistów. Opuszczali oni Polskę z tzw. dokumentami podróży, bo przed wyjazdem odbierano im polskie obywatelstwo (do dziś wielu z nich stara się o jego odzyskanie, co trzeba załatwiać indywidualnie na drodze sądowej).
W latach 1968-1969 odbywały się procesy polityczne, w których uczestników Marca skazywano na więzienie. Po 1989 r. Sąd Najwyższy uwalniał ich od winy. (PAP)
wos/ mok/ jra/
