Matka w Polsce a matka w Europie. Na co mogą liczyć?

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 roku na wsparcie rodzin w Polsce w formie świadczeń rodzinnych przeznaczono 10,8 mld złotych, a korzystało z nich średnio miesięcznie 2 mln beneficjentów. W ramach rządowego programu "Rodzina 500 plus" na świadczenie wychowawcze przekazano 40,0 mld zł.

Zasiłki rodzinne, jednorazowe zapomogi, świadczenia rodzicielskie i wychowawcze – matka w Polsce może skorzystać z kilku dróg wsparcia. W niektórych jednak funkcjonuje kryterium dochodowe.

Wśród świadczeń rodzinnych, jakie przysługują w Polsce, należy wymienić: zasiłek rodzinny, jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka, świadczenie rodzicielskie, świadczenie wychowawcze (tzw. 500 Plus), jednorazowe świadczenie z ustawy o wsparciu kobiet ("Za życiem") oraz świadczenie "Dobry start".

Pierwszy z wymienionych - zasiłek rodzinny - zależy od kryterium dochodowego. Aby być uprawnionym do jego otrzymywania, przeciętny miesięczny dochód w przeliczeniu na osobę nie może przekroczyć 674 złotych. W przypadku dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności - próg wzrasta do 764 zł. Na dziecko do ukończenia 5. roku życia przysługuje 95 złotych. Do zasiłku rodzinnego przysługuje również szereg dodatków - dla osób samotnie wychowujących czy dla rodziców dzieci niepełnosprawnych.

Dodatkowo dla matek, które nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego, jest możliwość otrzymania świadczenia rodzicielskiego, które wynosi 1000 zł miesięcznie przez rok od urodzenia dziecka.

Nie można zapomnieć o flagowym programie 500 Plus, becikowym (jednorazowym dodatku) czy programie 300 plus - świadczeniu przysługującemu raz w roku.

Do roku 2016, czyli przed wprowadzeniem programu 500 plus, Polska plasowała się na końcu listy wśród państw przekazujących środki z budżetu na świadczenia socjalne, w tym pomoc rodzinom. Obecnie sytuacja jest zgoła inna - według danych Eurostatu udział wydatków na ochronę socjalną w świadczeniach rodzinnych stanowił w 2019 roku w Polsce 14,5 proc., wyprzedzał nas jedynie Luksemburg (15,5 proc.). Najniższy udział odnotowano w Holandii (4,6 proc.) i we Włoszech (4,0 proc.).

Roczne wydatki na świadczenia rodzinne na mieszkańca były również najwyższe w Luksemburgu (3,4 tys. euro na mieszkańca), a następnie w Danii (1,8 tys. euro), Szwecji (1,3 tys. euro), Niemczech (1,4 tys. euro) i Finlandii (1,3 tys. euro), w Polsce wydatki te wyniosły 426 euro. W 2019 r. w dwóch krajach wydatki na świadczenia rodzinne wynosiły poniżej 200 euro na mieszkańca: Rumunia (193 euro) oraz Bułgaria (140 euro).

W ostatniej publikacji Komisji Europejskiej skrytykowano natomiast rządowe programy. W piśmie podano, że zbyt ochoczo przyznawane są świadczenia dla rodzin niezależnie od poziomu dochodów. Zwrócono uwagę, że nie od startu programu 500 plus nie zwaloryzowano świadczenia, co miało miejsce np. w przypadku emerytur.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Wśród świadczeń przyznawanym matkom w Europie nie sposób nie wymienić chociażby "niemieckiego 500 plus".

Jak pisaliśmy na Money.pl, na każde pierwsze i drugie dziecko niemiecka Familienkasse - czyli Niemiecki Urząd Rodzinny - wypłacać będzie w tym roku po 219 euro w ramach "Kindergeld". To w przeliczeniu blisko 990 zł. Na każde trzecie dziecko w rodzinie świadczenie wynosi już 225 euro. Z kolei na czwarte i każde kolejne jest to po 250 euro (czyli w przeliczeniu ponad 1,1 tys. zł).

W Austrii natomiast podstawowa wysokość zasiłku rodzinnego wynosi 111,80 euro – kwota otrzymywana po urodzeniu dziecka. 119,60 euro przysługuje na dzieci powyżej 3 roku życia. 138,80 euro –przypada na dziecko powyżej 10 roku życia, a 162 euro dla dzieci powyżej 19. roku życia. Zasiłek rodzinny jest wyższy na drugie, trzecie i czwarte dziecko. Na każde piąte wzrasta o ponad 50 euro miesięcznie.

Z kolei Holandia zwiększyła zasiłek na dzieci w 2022 roku i wynosi on odpowiednio: 230,69 euro kwartalnie na dzieci do lat 5; 280,13 euro kwartalnie na dzieci w wieku od 6 do 11 lat; 329,56 euro kwartalnie na dzieci w wieku od 12 lat do ukończenia 18 roku życia.

We Francji system wygląda już zupełnie inaczej – samo jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia dziecka wynosi około 1000 euro (w zależności od dochodu, jest również comiesięczne świadczenie dla rodzin posiadających przynajmniej dwójkę dzieci – od ponad 130 euro miesięcznie oraz zasiłek z tytułu wychowania dziecka do lat 3 – bez względu na osiągane dochody.

W Czechach miesięczne zasiłki na dzieci są stosunkowe niskie i wynoszą 500-1000 koron czeskich (20-40 euro), w zależności od wieku dziecka i dochodów rodziców. Główne wsparcie finansowe zapewniane jest w formie ulg podatkowych (stanowiących blisko 1 proc. PKB, tj. jedną trzecią całkowitych wydatków rządowych na rzecz rodzin) oraz zasiłku z tytułu urlopu rodzicielskiego, który od 2020 roku wzrósł do 300 000 koron czeskich (ok. 11 800 euro). Kwota ta jest wypłacana w miesięcznych ratach rodzicowi, który jest głównym opiekunem dziecka poniżej czwartego roku życia.

Weronika Szkwarek, dziennikarka money.pl