Jest to pierwsza publikacja z planowanej serii inwentarzy rękopisów Muzeum Narodowego w Krakowie, liczących blisko 2500 sygnatur. Inwentarz archiwum J. i M. Czapskich, składający się z 523 rękopisów, jest efektem kilkuletniej pracy inwentaryzacyjnej i katalogowej Janusza S. Nowaka i Janusza Pezdy - pracowników Muzeum Narodowego w Krakowie, nad spuścizną archiwalną Józefa Czapskiego (1896-1993) - wybitnego malarza i pisarza emigracyjnego, współtwórcy "Kultury" paryskiej, mieszkańca Maisons-Laffitte.
Książka obejmuje także spuściznę po siostrze malarza Marii Czapskiej, pisarce, historyku literatury, współpracowniczce Janusza Korczaka i uczestniczce powstania warszawskiego.
Józef Czapski gromadził swoje archiwum od lat międzywojennych, jednak przepadło ono w czasie II wojny światowej. Jak wspominał - już w 1939 roku miał "sporą stertę zapisanych kajetów". Czapski dużo pisał między innymi w obozach w Rosji. W Starobielsku zaczął pisać historię malarstwa od Davida do Picassa, ale to, co udało mu się napisać, zostało odebrane podczas rewizji.
Do 1994 roku archiwum Czapskiego znajdowało się w słynnym pokoju "na piętrze" w siedzibie paryskiej "Kultury" w Maisons-Laffitte pod Paryżem, gdzie Czapski mieszkał do śmierci (zmarł 12 stycznia 1993 roku).
Jego decyzją - spuścizna po nim została przekazana do Polski w darze Muzeum Narodowemu w Krakowie. Była to decyzja nieprzypadkowa: 100 lat wcześniej zbiory muzealne i biblioteczne jego dziadka Emeryka-Hutten Czapskiego stały się filarem kolekcji krakowskiego Muzeum.
Dar trafił do Krakowa w 1994 roku za pośrednictwem Jerzego Giedroyca, redaktora paryskiej "Kultury" oraz - mieszkającej w Krakowie - Elżbiety Łubieńskiej, siostrzenicy Czapskich. W skład archiwum wchodzą rękopisy (słynne dzienniki pisane od 1942 roku, korespondencja, materiały warsztatowe, szkicowniki, dokumenty osobiste i związane z działalnością polityczną oraz włączone do publikowanego inwentarza Archiwum w postaci suplementu - biblioteka prywatna (ponad 1200 książek i czasopism) oraz spis obejmujący "Rzeczy po Józefie Czapskim" (w tym osobiste, sprzęty, obrazy i szkice, sztalugi i pędzle).