"Jesteś jak wielkie, stare drzewo, strzegące historii i tradycji" - powiedziała podczas sobotnich uroczystości jubileuszu 830 lat płockiej "Małachowianki", najstarszej polskiej szkoły, jej dyrektor Renata Kutyło-Utzig.
Uroczystościom towarzyszy XVII Zjazd "Małachowiaków", wychowanków i nauczycieli szkoły. Pierwsze takie spotkanie odbyło się w 1894 r.
Obecne liceum im. Marszałka Stanisława Małachowskiego, popularnie nazywane "Małachowianką", otrzymało tę nazwę na mocy uchwały Rady Miasta Płocka w 1921 roku. Szkoła powstała w 1180 r. przy kolegiacie św. Michała Archanioła, jako fundacja Dobiechny, wdowy po Wojsławie, opiekunie Bolesława III Krzywoustego, władcy Polski, który pochowany jest w krypcie płockiej katedry. Od tamtej pory, wielokrotnie przebudowywana, szkoła istnieje nieprzerwanie w tym samym miejscu. To także jedna z najstarszych szkół w Europie.
Podczas sobotnich obchodów jubileuszu 830 "Małachowianki" w pobliżu szkolnego wirydarzu odsłonięto obelisk z napisem: "Dobiechna. Fundatorka kolegiaty św. Michała Archanioła - 1180". Marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik w uznaniu za wybitne zasługi dla regionu nadał "Małachowiance" pamiątkowy medal "Pro Masovia".
"Na przestrzeni wieków ta szkoła wydała wielu dobrych, mądrych ludzi, którzy przyczyniali się do rozwoju naszej Ojczyzny. Były to czasy heroiczne i czasy codziennej, normalnej pracy, czasy braku suwerenności i jej odzyskania" - powiedział podczas uroczystości Struzik. Dodał, iż wkład nauczycieli i wychowanków "Małachowianki" w rozwój Płocka, Mazowsza i Polski jest już dzisiaj symbolem.
Wśród absolwentów "Małachowianki", uczestniczących w jubileuszowych obchodach, byli m.in. członkowie ostatniej antykomunistycznej organizacji młodzieżowej - "Dzieci Ziemi Płockiej", zlikwidowanej w 1954 r. przez Urząd Bezpieczeństwa. Organizacja powstała w 1953 r. z inicjatywy uczniów "Małachowianki" i ostatecznie liczyła około 15 osób, skupiając uczniów także pozostałych płockich szkół średnich. Jej członkowie drukowali i rozrzucali antykomunistyczne ulotki, przeprowadzali akcje malowania na murach antykomunistycznych haseł.
"Był rok 1953, chyba początek marca. Wtedy powstała organizacja. Było nas pięciu szkolnych kolegów. Słuchaliśmy Radia Wolna Europa i BBC, rozmawialiśmy o tym, co dzieje się w Polsce, wokół nas, o trudnościach codziennego życia, ale też o Katyniu, o którym prawda była wtedy oficjalne skrywana. To nas wkurzało. Zaczęliśmy rozrzucać ulotki, malować na murach napisy" - wspominał w rozmowie z PAP 74-letni Wiesław Nowakowski, współzałożyciel "Dzieci Ziemi Płockiej", zastępca dowódcy organizacji, Wojciecha Rydzewskiego.
Nowakowski opowiadał, że po aresztowaniu we wrześniu 1954 r. większości członków organizacji trafili oni do więzienia "Toledo" na warszawskiej Pradze, a po wyroku skazującym na kary od roku do 6 lat pozbawienia wolności, na początku 1955 r. do obozu w Jaworznie i pracy m.in. w kopalni.
"Wyszedłem na wolność w roku 1956, po amnestii" - dodał Nowakowski. Przyznał, że po wyjściu z więzienia szkolni koledzy z organizacji "Dzieci Ziemi Płockiej" nie spotykali się przez długi czas. "Tak sobie ustaliśmy, że nie będziemy się spotykać przez kilka miesięcy. Chodziło o względy bezpieczeństwa. Ale później już utrzymywaliśmy kontakty jak najlepsi bracia i tak jest do tej pory" - powiedział Nowakowski, który na zjeździe "Małachowiaków" ponownie spotkał swych żyjących jeszcze kolegów.
Do dziś zachowały się fundamenty wczesnośredniowiecznej kolegiaty św. Michała Archanioła, która dała początek "Małachowiance". Tę najstarszą, zachowaną część szkoły można zobaczyć w szkolnym muzeum, mieszczącym się w podziemiach. Przetrwały także XV-wieczna wieża oraz XVII-wieczne skrzydło ówczesnego Kolegium Jezuickiego, które istniało od 1611 r. do drugiej połowy XVIII wieku. Następnie szkołę przejęła Komisja Edukacji Narodowej, nadając jej status państwowej Szkoły Podwydziałowej. W XIX wieku placówka funkcjonowała jako gimnazjum, a w latach 1914-1921 nosiła nazwę Szkoły Polskiej.
Wykładowcami szkoły byli m.in.: profesor retoryki św. Andrzej Bobola (ok. 1591-1657), Wojciech Szweykowski (1773-1838) - pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego, a uczniami: Hieronim Napoleon Bońkowski(1807-1886), późniejszy nauczyciel dzieci Adama Mickiewicza, Honorat Koźmiński (1829-1916) ogłoszony przez papieża Jana Pawła II błogosławionym, prezydent II Rzeczypospolitej, profesor Politechniki Lwowskiej - Ignacy Mościcki (1867-1946), pułkownik lotnictwa, uczestnik bitwy o Anglię, dowódca polskiego skrzydła i słynnego Dywizjonu 303 - Jan Zumbach (1915-1986), a także Tadeusz Mazowiecki (ur. 1927) - pierwszy premier III Rzeczypospolitej. (PAP)
mb/ pad/
