Katarzyna Brońska, Mikołaj Iwańczuk i Michał Kempiński wygrali konkurs na najlepszy projekt Memoriału Wolnego Słowa. Monument, który stanie przy skwerze Wolnego Słowa w Warszawie, upamiętni uczestników podziemnego ruchu wydawniczego z czasów PRL.
"Na początku, jak wiadomo, było słowo. Jestem przekonany, że na początku było właśnie wolne słowo, które doprowadziło do wolności i Polski, i całego naszego rejonu w Europie" - powiedział w czwartek prezydent Bronisław Komorowski podczas ogłoszenia wyników konkursu w Warszawie. Prezydent, który budowę memoriału objął honorowym patronatem, wyraził nadzieję, że pomnik będzie satysfakcjonujący dla wszystkich.
"Chciałbym, żeby było w nim coś z tej przekory, która nas pchała a to do piwnicy, a to gdzieś do drukowania, kolportowania, do dziwnych przygód i do ludzi, którzy na ogół nie mieli nic wspólnego z fachem drukarskim, ale robili to z entuzjazmem i na przekór tamtemu systemowi" - powiedział Komorowski, który na uroczystą galę przybył wraz z małżonką.
Pomysłodawcy upamiętnienia, m.in. związany z podziemnym ruchem wydawniczym Waldemar Maj, podkreślili podczas gali, że ideę wolnego słowa pragną zachować dla następnych pokoleń, bo bez niej nie może istnieć demokracja. Memoriał Wolnego Słowa stanąć ma na skwerze Wolnego Słowa przy ul. Mysiej w Warszawie, gdzie mieściła się siedziba urzędu cenzury - Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.
Konkurs wygrali architekci Katarzyna Brońska, Mikołaj Iwańczuk i Michał Kempiński. W rozmowie z dziennikarzami podkreślali, że najważniejszą ideą, która im przyświecała podczas prac nad projektem, była prostota.
"Inspiracji było wiele, ale ostatecznie zadecydowaliśmy, że najlepszym sposobem na pokazanie tak złożonego tematu i problemu, jakim jest wolność słowa, będzie prostota. Monument będzie miał formę czarnego pasa symbolizującego cenzurę; pasa, który przy końcu unosi się i w ten sposób wyraża nadzieję" - powiedziała Brońska.
Konkurs na projekt rozstrzygnęła grupa ekspertów, m.in. rzeźbiarz prof. Mirosław Bałka; Wiktor Gutt z warszawskiej ASP; prof. Grzegorz Klaman z ASP w Gdańsku; architekt Maciej Miłobędzki; wykładowca architektury na Politechnice Warszawskiej Grzegorz Stiasny.
"Zwyciężyła propozycja bardzo czytelna, syntetyczna i organizująca za pomocą bardzo skromnych środków całą przestrzeń skweru Wolnego Słowa i podporządkowująca ją idei memoriału. To ta prostota wyrazu ma szansę dotrzeć do odbiorców różnych pokoleń i pobudzić do odkrywania fascynującej i bezprecedensowej historii wolnego ruchu wydawniczego" - powiedział Miłobędzki.
Budowa pomnika ma zostać sfinansowana z publicznej zbiórki. Podczas ogłoszenia wyników konkursu odbyła się m.in. aukcja dzieł sztuki, których sprzedaż ma pomóc w powstaniu memoriału.
Więcej informacji o tym, jak można wesprzeć budowę monumentu można znaleźć na stronie www.memorialwolnegoslowa.eu. Nad powstaniem memoriału czuwa Komitet Honorowy Budowy Memoriału Wolnego Słowa, któremu przewodniczy doradca prezydenta Jan Lityński. W skład komitetu wchodzą m.in. prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz i działacz opozycji demokratycznej z okresu PRL Zbigniew Bujak.
Niezależny ruch wydawniczy w latach 1977-89 osiągnął wyjątkowe rozmiary. Ukazywało się ponad 2,7 tys. czasopism, wydanych zostało ponad 5,5 tys. wydawnictw o charakterze druków zwartych, a NOWA, największe podziemne wydawnictwo, wydała blisko 400 tytułów w nakładach od 500 do 12 tys. egzemplarzy.
"Okres dwunastu lat od czerwca 1977 do czerwca 1989 to trudna i ryzykowna praca niezależnych wydawców, drukarzy i kolporterów. Spotykały ich represje i szykany ze strony komunistycznych władz: rewizje, konfiskaty, pozbawianie zatrudnienia, pobicia, aresztowania, kilkuletnie wyroki więzienia" - podkreślili inicjatorzy budowy memoriału. (PAP)
nno/ bk/
