Nagrania wspomnień, dokumenty, plany, zdjęcia, wirtualna makieta nieistniejącej dzielnicy żydowskiej - składają się na wystawę przypominającą przedwojenny Lublin, która została otwarta w piątek w Ośrodku Brama Grodzka - Teatr NN.
"Brama Grodzka stała się swego rodzaju arką pamięci, w której gromadzimy materiały o tym nieistniejącym już Lublinie, a przede wszystkim o tej żydowskiej części miasta, która tutaj była" - powiedział dyrektor Ośrodka Brama Grodzka-Teatr NN Tomasz Pietrasiewicz.
Wystawa zatytułowana "Lublin. Pamięć miejsca" rozlokowana została w wielu pomieszczeniach Ośrodka, który zajmuje się dokumentowaniem i przypominaniem dziedzictwa kulturowego i historycznego Lublina i Lubelszczyzny.
Ekspozycję otwiera sala, w której na jednej ze ścian, nazwanej Ścianą Pamięci - Ścianą Głosów, zawieszono kilkadziesiąt skrzyneczek z głośnikami. Można w nich odsłuchiwać wspomnienia mieszkańców o dawnym Lublinie. Są tam opowieści m.in. o poszczególnych ulicach, sklepach, synagogach, o żydowskich rzemieślnikach - szklarzach, krawcach, szewcach, a także o zapamiętanych z tamtego czasu charakterystycznych smakach, zapachach czy odgłosach miasta. Przy każdej skrzyneczce zawieszone są kartoniki ze spisanymi wspomnieniami.
Ściana Głosów powstała z bogatego Archiwum Historii Mówionej istniejącego w ośrodku. Zebrano w nim już około 1,5 tys. nagranych różnych wspomnień i opowieści (w sumie ok. 4,5 tys. godzin). Są one też spisane i ułożone w segregatorach, po które mogą sięgać zwiedzający wystawę.
Na wystawie można zobaczyć - w formie fotoplastykonów - setki zdjęć z przedwojennego Lublina. Każdej istniejącej w okresie międzywojennym kamienicy poświęcony jest - dostępny dla zwiedzających - segregator, w którym zamieszczono materiały archiwalne, historyczną i współczesną dokumentację fotograficzną, mapy, wycinki prasowe, teksty literackie i wspomnienia.
W sali poświęconej ofiarom holokaustu pokazano 70 kolorowych zdjęć lubelskiego żydowskiego getta wykonanych przez jednego z żołnierzy niemieckich.
Osobna sala poświęcona jest osobom, które na terenie Lubelszczyzny w czasie wojny ratowały Żydów i zostały wyróżnione medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Tu również w specjalnych skrzyneczkach można posłuchać opowieści tych ludzi lub przeczytać ich wspomnienia o tamtych wydarzeniach i poznać historię ocalonych przez nich Żydów.
Na ścianach w Ośrodku umieszczono - w dużym powiększeniu - plany Lublina z 1928 i 1931 r. oraz zdjęcie lotnicze z panoramą miasta z tamtego okresu.
Osobnym elementem wystawy jest wirtualna makieta nieistniejącej już dzielnicy żydowskiej w Lublinie. W jednym z pomieszczeń Ośrodka - obok tradycyjnej makiety w szklanej gablocie - na monitorze można oglądać odtworzonych ponad 840 budynków m.in. kamienice, sklepy, synagogi - które istniały przed wojną. Klikając na konkretny obiekt, pod konkretnym adresem, można uzyskać wszelkie dostępne o nim informacje, m.in. jak się zmieniał, ile osób tam mieszkało, jakiego byli wyznania, jakie wykonywali zawody. Wirtualna makieta jest też dostępna w internecie.
Przed wojną wśród ponad 110 tys. mieszkańców Lublina 40 tys. stanowili Żydzi. Dzielnica żydowska rozciągała się wokół Zamku. W czasie wojny, hitlerowcy utworzyli tu getto. Większość jego mieszkańców w 1942 r. wywieźli do obozu zagłady w Bełżcu, a dzielnicę zburzyli. Nigdy potem nie została odbudowana. Obecnie na tym miejscu jest Plac Zamkowy, w okresie PRL nazywany Placem Zebrań Ludowych, który powstał w latach 50-tych.
Otwarta w Ośrodku wystawa to zmodernizowana i poszerzona stała ekspozycja pt. "Portret Miejsca", która funkcjonowała tu od 1999 r. Jej unowocześnienie i rozbudowę wsparło finansowo ministerstwo kultury i dziedzictwa narodowego.(PAP)
ren/ abe/
