Referendum w sprawie przyszłości energetyki jądrowej, które odbędzie się wjutro w Bułgarii, stało się testem przedwyborczym. W poprzedzających je dyskusjach było znacznie więcej wzajemnych zarzutów i polityki niż argumentów technicznych i ekonomicznych.
Referendum - pierwsze po zmianach politycznych w 1989 roku i czwarte w tym kraju - nie stawia pod znakiem zapytania rozwoju energetyki jądrowej, lecz dotyczy jego sposobu. Pytanie postawione w referendum jest jednak nieprecyzyjne.
Opozycyjna Bułgarska Partia Socjalistyczna (BSP), która jest pomysłodawcą referendum, zebrała ponad pół miliona podpisów pod pytaniem: _ Czy aprobujesz rozwój energetyki jądrowej w Bułgarii poprzez budowę nowej elektrowni atomowej w Belene? _. Była to reakcja na decyzję centroprawicowego rządu Bojko Borysowa z marca ubiegłego roku o rezygnacji z budowy nowej elektrowni w Belene nad Dunajem z powodu zbyt wysokich kosztów; rząd zdecydował wówczas o rozbudowie istniejącej siłowni w Kozłoduju.
Tymczasem parlament zmienił proponowane pytanie, skreślając słowa _ w Belene _. Według niektórych interpretacji odpowiedź _ tak _ może więc oznaczać także ewentualną rozbudowę elektrowni w Kozłoduju.
Dyskusja przed głosowaniem nie dała jasnej odpowiedzi, czy nowa siłownia jest potrzebna, jak wysokie będą koszty jej budowy oraz czy wzorem obecnej elektrowni w Kozłoduju będzie produkować tani prąd. Sprawia to, że ponad 60 proc. obywateli nie potrafiło zająć stanowiska i nie pójdzie głosować, mimo około 55-procentowego poparcia dla rozwoju energetyki jądrowej w kraju.
Z ostatnich badań opinii publicznej wynika, że w referendum weźmie udział około 30-35 proc. uprawnionych do głosowania. Około 65 proc. z nich odpowie _ tak _.
Według lewicy siłownia w Belene, gdzie rosyjski Atomstrojeksport miał zbudować dwa reaktory typu WWER o łącznej mocy 2 tys. megawatów, kosztowałaby 5,15 mld euro. Strona rosyjska mówi o 6,3 mld euro. Ceny te nie uwzględniają jednak towarzyszącej infrastruktury.
Rząd oblicza łączny koszt budowy Belene na 22-23 mld lewów (11,2-11,8 mld euro). Według niego cena ta jest zbyt wysoka dla kraju, a rentowność inwestycji - niepewna.
Referendum będzie ważne, jeżeli weźmie w nim udział co najmniej taka sama liczba osób, jak w ostatnich wyborach parlamentarnych w lipcu 2009 r., czyli 4,35 mln, a wiążące, gdy 50 proc. plus jeden głosujący da pozytywną lub negatywną odpowiedź. Jeżeli zagłosuje 20 proc. ogólnej liczby wyborców i dadzą oni pozytywną odpowiedź, sprawa ma wrócić do parlamentu do ponownego rozpatrzenia.
Nie wiadomo, jak duża jest liczba uprawnionych do udziału w referendum. Według ministerstwa rozwoju regionalnego, które prowadzi ewidencję ludności, jest ich 6,9 mln. Krajowy Instytut Statystyczny na podstawie spisu ludności z 2011 r. podaje o 800 tys. mniej, czyli 6,1 mln.
Listy wyborcze, mimo zaleceń OBWE z czasu wyborów prezydenckich w 2011 r., nie są aktualizowane, co umożliwia manipulowanie wynikami, w tym w wyborach parlamentarnych, które odbędą się za pół roku - podkreślają obserwatorzy.
W ostatnich dniach przed referendum jednak widać, że głównym siłom politycznym coraz mniej chodzi o rozwój energetyki jądrowej. Ewentualna wysoka frekwencja i odpowiedź _ tak _, nawet gdyby nie była wiążąca, wzmocni pozycję opozycyjnej lewicy, która w sondażach dogania rządzącą partię Borysowa GERB (Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii). W opublikowanych w tym tygodniu badaniach różnica między GERB a BSP zmniejszyła się do 3-5 pkt proc.
