Bez wzajmnej znajomości historii Polski i Niemiec trudno będzie się Polakom i Niemcom zrozumieć - to jedna z konkluzji nowej publikacji "Paralele", będącej zbiorem esejów porównujących m.in. Goethego z Mickiewiczem, ale też Bolka i Lolka z Piaskowym Dziadkiem.
"Paralele" jest pierwszą publikacją polsko-niemieckiego projektu badawczego w dziedzinie nauk humanistycznych, zatytułowanego "Polsko-niemieckie miejsca pamięci / Deutsch-Polnische Erinnerungsorte". Miejsca pamięci - zdaniem twórców projektu, którzy w poniedziałek spotkali się w Warszawie - nie są miejscami tylko w sensie topograficznym, lecz historycznymi fenomenami, które wpływają na procesy tworzenia się tożsamości kulturowej społeczeństwa.
"Historia to nie tylko wydarzenia polityczne, wybitne postaci czy życie codzienne, ale także ich proces zapamiętywania. +Miejsca pamięci+ polegają na odkryciu faktu, że zbiorowa pamięć czasami bardziej obciąża nasze myślenie niż rzeczywiste fakty, które zostają zmitologizowane. W książce pokazujemy tzw. historię drugiego stopnia, czyli wzajemną recepcję nas i naszych sąsiadów" - powiedział PAP prof. Robert Traba, dyrektor Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, które zainicjowało "Polsko-niemieckie miejsca pamięci".
W "Paralelach", które wydało Wydawnictwo Naukowe Scholar, miejscami pamięci są osoby, wydarzenia, artefakty. Książka zawiera 22 eseje porównujące m.in. polskie Kresy i niemiecki Wschód, Wisłę i Ren, Bitwę w Lesie Teutoburskim i bitwę pod Cedynią, Johanna Wolfganga Goethego z Adamem Mickiewiczem, Ludwika van Beethovena z Fryderykiem Chopina, ale także modele kobiecości w polskiej i niemieckiej kulturze oraz funkcjonowanie służb bezpieczeństwa w NRD i Polsce Ludowej. Czytelnicy będą też mogli poznać podobieństwa i różnice pomiędzy zjawiskami kultury popularnej.
"To jest bardzo ciekawa publikacja, ponieważ zawiera najróżniejsze omówienia paralelnych wydarzeń, miejsc albo osób w Polsce i Niemczech. Poza polityczno-geograficznym zestawieniem pojęć np. Rzeszy i Rzeczpospolitej są też teksty dotyczące stylu życia np. jeden z nich dotyczy samochodów, którym jeżdżono jeszcze przed 1989 r., a więc "malucha" i "trabanta". W książce jest też artykuł poświęcony bajkom dla dzieci, czyli tekst o Bolku i Lolku i Piaskowym Dziadku" - powiedziała PAP dr Karolina Wigura z Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
"Niemcy i Polacy mają znakomitą historię wspólnych gestów pojednania i przebaczenia, mają też historię komisji podręcznikowej, która działa już kilkadziesiąt lat, ale tak naprawdę wciąż społeczeństwa dosyć niewiele o sobie wiedzą nawzajem. Ta książka może to zmienić" - dodała Wigura.
Z jej zdaniem zgodził się prof. Traba, który podkreślił, że wartość publikacji polega m.in. na ułatwianiu społecznego dialogu między Polakami a Niemcami. "Wśród badaczy polsko-niemieckiej historii nie ma problemu z dialogiem. Problem zaczyna się na poziomie potocznej recepcji historii. Ta publikacja daje możliwość czytelnikowi skonfrontowania się z nową propozycją patrzenia na własną historię i historię sąsiada" - mówił prof. Traba.
W projekcie "Polsko-niemieckie miejsca pamięci / Deutsch-Polnische Erinnerungsorte" bierze udział 130 autorów, nie tylko z Polski i Niemiec, ale także z Francji, Włoch, Szwajcarii i Czech.
Współredaktor książki prof. Hans Henning Hahn z Uniwersytetu Carla von Ossietzky'ego w niemieckim Oldenburgu podkreślił, że jedną z istotnych konkluzji książki jest to, że bez znajomości polskiej historii można tylko częściowo zrozumieć historię Niemiec oraz na odwrót - nie znając historii Niemiec, nie zrozumiemy do końca historii Polski. "Nasze historie są tak mocno ze sobą związane, że nie znając ich obu ma się niepełną wiedzę o sobie samym" - powiedział niemiecki badacz.
Na "Polsko-niemieckie miejsca pamięci / Deutsch-Polnische Erinnerungsorte" będą składać się trzy tomy bazujące na badaniach empirycznych (w tym tom pt. "Paralele") i jeden tom metodologiczny. W języku niemieckim ukazuje się jeszcze tom piąty zawierający wybór publikowanych wcześniej tekstów polskich autorów. Równolegle z polskim wydaniem publikacji "Paralele" ukazuje się jego edycja niemiecka. W 2012 r. w obydwu krajach opublikowane zostaną pozostałe trzy tomy.
Dyskusję i spotkanie promocyjne książki zorganizowali Instytut Historyczny UW, Muzeum Historii Polski, Wydawnictwo Naukowe Scholar oraz Polska Akademia Nauk Centrum Badań Historycznych w Berlinie. (PAP)
nno/ ls/
