Rodzaje aktywów i różnice między nimi

Definicja aktywów określana jest przez ustawę z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości. Zgodnie z jej treścią aktywa definiowane są jako kontrolowane przez dane przedsiębiorstwo zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do przedsiębiorstwa korzyści ekonomicznych. 

Podobną definicję aktywów podają Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, które traktują, że aktywa to "zasób kontrolowany przez jednostkę, powstały w wyniku zdarzeń przeszłości, z których według przewidywań jednostka osiągnie w przyszłości korzyści ekonomiczne".

Wobec tego aktywa to w uproszczeniu zasoby firmy, których celem jest przyniesienie korzyści danemu podmiotowi gospodarczemu.

Podział aktywów klasyfikuje je ze względu na stopień płynności, a więc na czas, w jakim dany podmiot gospodarczy może je upłynnić w środki pieniężne. Pierwszym rodzajem są aktywa trwałe, które charakteryzuje niski stopień płynności. Dzielą się one na:

• wartości niematerialne i prawne,
• rzeczowe aktywa trwałe,
• należności długoterminowe,
• inwestycje długoterminowe.

Drugim rodzajem są z kolei aktywa obrotowe, które mają być przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. Dzielą się na:

• aktywa rzeczowe (zapasy),
• aktywa finansowe,
• należności krótkoterminowe,
• rozliczenia międzyokresowe. 

Wyróżniane są również aktywa bieżące, które stanowią część majątku podmiotu gospodarczego, zaangażowaną bezpośrednio w obecną działalnością, a jej składniki nie są związane z danym przedsiębiorstwem powyżej 12 miesięcy. W ich skład wchodzą m.in. gotówka, należności i inwestycje krótkoterminowe.

Aktywa trwałe to zasoby, które pozostają w danej firmie powyżej 12 miesięcy od dnia bilansowego. Z racji tego, że mają niski stopień płynności, wykorzystywane są przez znacznie dłuższy czas.

Pierwszym rodzajem aktywów trwałych są wartości niematerialne i prawne, czyli rzeczy nabyte lub wniesione do przedsiębiorstwa w formie aportu, lub otrzymane jako darowizna. Przeznaczone są one do wykorzystywania zgodnie z potrzebami przedsiębiorstwa, a ze względu na ich specyfikę, z czasem tracą one na wartości. Są to m.in. autorskie prawa majątkowe i pokrewne, prawa do wynalazków i patentów, licencje i koncesje i inne środki trwałe.

Drugim rodzajem są natomiast rzeczowe aktywa trwałe, które odznaczają się namacalną postacią. W założeniu mają one zostać wykorzystane w związku z prowadzoną przez daną firmę działalnością w ramach produkcji, świadczenia usług czy celów administracyjnych. Będą to m.in. nieruchomości, w tym grunty i budynku, maszyny, urządzenia, środki transportu, prawa do lokali itp. 

Ostatnie dwa rodzaje aktywów trwałych to należności długoterminowe, czyli świadczenia przysługujące wierzycielowi od dłużnika w określonej kwocie. Ich termin płatności jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Kolejne to inwestycje długoterminowe, które wykorzystywane są w przedsiębiorstwie w celu osiągnięcia z nich korzyści wynikających z przyrostu ich wartości. Będą to zatem udziały w spółce, lokaty, pożyczki długoterminowe, czy też nabyte papiery wartościowe. 

Wśród ekonomistów wyróżniany jest jeszcze inny podział, który dzieli aktywa trwałe na finansowe i niefinansowe. Jak sama nazwa wskazuje, aktywa finansowe są częścią majątku danego przedsiębiorstwa i służą do przekształcenia ich w środki pieniężne. Będą to więc aktywa pieniężne, instrumenty finansowe, prawa do otrzymania aktywów wynikające z kontraktów, takich jak czeki, weksle czy obligacje. 

Aktywa finansowe dzielone są również na aktywa krótkoterminowe, które mają zostać zbyte lub wykorzystane w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego oraz długoterminowe, które pozostają własnością danego podmiotu na okres dłuższy niż rok. 

Niefinansowe aktywa trwałe to natomiast inaczej rzeczowe aktywa trwałe, czyli wszelkiego rodzaju nieruchomości, urządzenia techniczne, maszyny, inwestycje w nieruchomości i prawa itp. 

Aktywa obrotowe to kolejny rodzaj aktywów dzielony ze względu na ich płynność. Zgodnie z definicją są one w ciągłym ruchu i mają zostać zużyte lub zbyte w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. 

Pierwszy rodzaj aktywów obrotowych to tzw. aktywa rzeczowe, nazywane zapasami, których celem jest wykorzystanie ich w procesie produkcyjnym. Są to różnego rodzaju produkty gotowe używane w produkcji, materiały pomocnicze wspierające procesy produkcyjne oraz materiały nabyte, które nie znajdują się jeszcze w lokalizacji danej firmy. 

Aktywa obrotowe finansowe zaś to aktywa pieniężne, takie jak waluty obce, nabyte akcje, obligacje, udziały w innych jednostkach, bony skarbowe, kontrakty, krajowe i zagraniczne środki płatnicze. Do aktywów obrotowych zaliczane są również należności krótkoterminowe przysługujące z tytułu dostaw i usług, dochodzone na drodze sądowej, z tytułu podatków, ceł itp.

Kolejnym rodzajem są inwestycje krótkoterminowe, czyli podobnie, jak w przypadku aktywów trwałych są one używane w celu osiągnięcia korzyści wynikających z przyrostu ich wartości. Różnicą jest jednak to, że w ich skład wchodzą krótkoterminowe aktywa finansowe wymagalne w ciągu 12 miesięcy od ich założenia.

Ostatnim rodzajem aktywów obrotowych są krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe, w skład których wchodzą koszty poniesione w okresie sprawozdawczym, ale dotyczące przychodu przyszłego. Wobec tego będą to m.in. koszty poniesione na remonty lub prace rozwojowe, a także opłaty poniesione np. na czynsz.

Jaki związek mają aktywa i pasywa? Aby zrozumieć to, jak funkcjonują i jaką rolę odgrywają aktywa, konieczne jest zapoznanie się z definicją pasywów. Stanowią one niejako przeciwieństwo aktywów i definiowane są jako źródło finansowania, dzięki któremu możliwe było zaopatrzenie podmiotu gospodarczego w aktywa. Dzięki analizie pasywów możliwe jest zatem zweryfikowanie, w jaki sposób doszło do sfinansowania aktywów w danej firmie. 

Do wykazania zarówno aktywów, jak i pasywów wykorzystywany jest natomiast bilans, będący formą sprawozdania finansowego. Sporządzony jest on na zakończenie roku obrotowego przez każde przedsiębiorstwo, które prowadzi pełną księgowość.