Otwarte fundusze emerytalne (OFE)
działają na polskim rynku finansowym już prawie sześć lat. Z początkowej liczby 21 na zakończenie 2004 roku – w wyniku połączeń – pozostało 15 (ostatnim była grudniowa fuzja OFE Kredyt Banku z PTE Polsat.). Do tej pory prawie 12 mln członków (na dzień 31.12.2004 piętnaście funduszy prowadziło 11 979 483 rachunków, z czego ponad 10,7 mln to rachunki aktywne) zgromadziło w ramach OFE ponad 62 mld zł.
Budowa naszego rankingu opiera się na średniej arytmetycznej z 24-miesięcznych stóp zwrotu na zakończenie każdego kwartału, począwszy od 31.12.1999 r. Przyjęcie takiego kryterium (24-miesięczna, a nie np. 12-miesięczna stopa zwrotu) ma na celu poddanie jak najrzetelniejszej ocenie polityki inwestycyjnej poszczególnych OFE w okresie 31.12.1999-31.12.2004. (TAB.1)
TABELA 1 )
Według naszych wyliczeń fotel lidera utrzymał ING Nationale Nederlanden, którego średnia 24-miesięcznych stóp zwrotu wyniosła 28,56 proc. Niewielkie zmiany zaszły również na kolejnych pozycjach: OFE Polsat (27,61 proc.), PZU Złota Jesień (27,52 proc.), Bankowy (27,17 proc.) oraz zeszłoroczny wicelider OFE Sampo (27,07 proc.). Lepszymi niż przed rokiem wynikami mogą się pochwalić fundusze z dołu tabeli, aczkolwiek nie nastąpiły znaczne zmiany w składzie outsiderów. Najniższą średnią osiągnęły, podobnie jak rok wcześniej, OFE Skarbiec-Emerytura oraz Pocztylion (19,65 proc.). Przed nimi znalazły się OFE Pekao, Ergo Hestia oraz DOM ze średnią niewiele powyżej 20 proc.
Natomiast biorąc pod uwagę jedynie 24-miesięczne stopy zwrotu w roku 2004 należał, to liderem jest OFE Polsat, który jako jedyny na zakończenie każdego kwartału mógł pochwalić się wynikami powyżej 30 proc. Jedynie w pierwszym kwartale został zdystansowany przez OFE Bankowy (drugie miejsce za cały rok), w pozostałych osiągając najlepszą średnią. Za duże zaskoczenie in plus należy uznać postawę OFE DOM, Genrali oraz AIG, które zajęły kolejne miejsca. W ostatnich dwóch kwartałach 2004 roku OFE DOM oraz Generali plasowały się odpowiednio na drugiej i trzeciej pozycji.
Po raz drugi z rzędu bardzo słaby rok zaliczył największy OFE na rynku – Commercial Union. Lider naszego rankingu sprzed dwóch lat zajął tym razem ostatnie miejsce, biorąc pod uwagę 24-miesięczne stopy zwrotu w 2004 roku. Dolne rejony zestawienia - podobnie jak przed rokiem - okupowały Skarbiec Emerytura oraz Pocztylion.
Innym kryterium na podstawie którego możemy ocenić Otwarte Fundusze Emerytalne w 2003 r. jest stopa zwrotu w okresie 01.01.2004 – 31.12.2004. Według tych danych najbardziej efektywnym okazał się OFE Pekao, który osiągnął roczną stopę zwrotu na poziomie 16,21 proc. Na kolejnych pozycjach uplasowały się Credit Suisse (15,24 proc.), OFE DOM (15,23 proc.), Bankowy (15,19 proc.). Wielkim zaskoczeniem mogą być wyniki i pozycja uzyskane przez zeszłorocznego zdecydowanego lidera OFE Polsat, który zajął miejsce w środku tabeli z wynikiem na poziomie niewiele ponad 13 proc. Najniższe stopy zwrotu w okresie 01.01.2004 – 31.12.2004 osiągnęły OFE ING NN, CU, Sampo oraz Allianz.
| Stopy zwrotu OFE w 2004r [w proc.]* | |
|---|---|
| Pekao | +16.21 |
| Credit Suisse | +15.24 |
| DOM | +15.23 |
| Bankowy | +15.19 |
| Generali | +14.45 |
| AIG | +13.95 |
| PZU Złota Jesień | +13.70 |
| Ergo Hestia | +13.38 |
| Pocztylion | +13.35 |
| Polsat | +13.27 |
| Skarbiec Emerytura | +13.22 |
| ING NN | +12.73 |
| Commercial Union | +12.71 |
| Sampo | +11.90 |
| Allianz | +11.12 |
*-stopa zwrotu w okresie 01.01.2004-31.12.2004
_ Źródło: własne _
Przy ocenie efektywności OFE należy brać pod uwagę również wysokość prowizji. Obecnie są pobierane dwa rodzaje opłat zależne od wysokości składek: opłata od składki, czyli tzw. opłata dystrybucyjna (Zobacz prowizje OFE)
oraz opłata za zarządzanie w wysokości 0,05 proc. miesięcznie od zarządzanych aktywów netto.
W porównaniu do grudnia 2003 roku niewielkiej zmianie uległa struktura portfeli OFE. Na dzień 31 grudnia 2003 r. średnio 32,7 proc. aktywów stanowiły akcje notowane na regulowanym rynku giełdowym, co stanowi wzrost o około 1,5 proc. w porównaniu z grudniem 2003 roku. Niewielkim zmianom uległy również pozostałe pozycje portfeli OFE. Inwestycje w obligacje i bony skarbowe wyniosły średnio prawie 60,2 proc. (o 1 proc. mniej niż rok wcześniej), natomiast na bankowych depozytach oraz w bankowych papierach wartościowych znajdowało się 4 proc. aktywów netto OFE.
Otwarte Fundusze Emerytalne, ze swoimi aktywami przekraczającymi 60 mld zł (ponad 7 proc. PKB), stanowią wielką siłę na polskim rynku finansowym. Odnosi się to szczególnie do GPW, gdzie - w dużej mierze - dzięki środkom pochodzącym z OFE w 2004 roku indeksy zanotowały ponad 20 proc. wzrost. Natomiast liczba debiutów giełdowych (36) była imponująca nawet w porównaniu do znacznie starszych i większych giełd europejskich.
Analizując dotychczasową dynamikę wzrostu aktywów OFE (w 2004 – 38 proc., 2003 – 44 proc., w 2002 – 63 proc., w 2001 r. – 98 proc) można się spodziewać, że na zakończenie bieżącego roku fundusze będą dysponowały kwotą około 80 mld zł., co będzie stanowić ok. 9 proc. PKB.
To w jaki sposób zostaną spożytkowane te ogromne środki zależy jedynie od wiedzy i umiejętności zarządzających w OFE. My, jako członkowie OFE, możemy co najwyżej obserwować w jaki sposób pracują nasze kapitały zdeponowane w OFE. Mamy nadzieje, że podsumowania, takie jak to, ułatwią naszym użytkownikom „rozliczenie się” ze swoim funduszem. Jeżeli uznamy, że wybrany przez nas fundusz nie spełnia naszych oczekiwań możemy zawsze przenieść się do innego, według nas lepszego. Decyzja o takiej operacji będzie tym łatwiejsza, jeśli byliśmy związani z dotychczasowym OFE dłużej niż 24 miesiące, ponieważ nie poniesiemy żadnych opłat z tego tytułu. W nieco gorszej sytuacji będą ci, którzy przed upływem tego okresu postanowią zmienić OFE - będą narażeni na opłaty transferowe w wysokości 160 zł – jeżeli zmiana OFE nastąpi w ciągu pierwszych 12 miesięcy członkostwa oraz 80 zł w przypadku więcej niż 12 a mniej niż 24 miesięcy.