W antyukraińskich mediach społecznościowych powrócił temat polskich emerytur dla obywateli z Ukrainy. Do dyskusji włączyli się również niektórzy politycy Konfederacji, podgrzewając emocje.
Krzysztof Bosak, poseł Konfederacji, napisał na Twitterze, że "na mocy umowy z 2012 r., przy ustalaniu prawa do polskiej emerytury minimalnej dla Ukraińca zaliczane są okresy składkowe z Ukrainy". "Ukraina przekazuje środki na ich emeryturę minimalną, a ZUS dopłaca różnicę. Ich emerytura to ok. 190 zł, a więc dopłata to ok. 830 zł miesięcznie" - czytamy.
Z kolei Grzegorz Płaczek, który ma startować w najbliższych wyborach z list Konfederacji na Śląsku, opowiadał na TikToku, że emeryt z Ukrainy już po przepracowaniu jednego dnia w Polsce może ubiegać się o najniższą emeryturę, która aktualnie wynosi 1588,44 zł (1445,48 zł netto). Powoływał się przy tym na swoją rozmowę telefoniczną z pracownicą ZUS, która miała rzekomo taką informację mu potwierdzić.
Gdzie ci szczęśliwcy z Ukrainy?
Sprawdziliśmy, jak faktycznie wygląda przyznawanie Ukraińcom minimalnych emerytur w Polsce. Okazuje się, że uzyskanie minimum w Polsce wcale nie jest takie proste. Przekonała się o tym pani Irina ze Śląska, Ukrainka, która uciekła do Polski na początku marca 2022 r., dwa tygodnie po inwazji Rosji na jej kraj.
Pani Irina ma 62 lata, z czego 26 lat przepracowała pod ziemią, jako górnik w kopalni uranu w Ukrainie. Otrzymuje ukraińską emeryturę w kwocie 2760 hrywien miesięcznie (ok. 309 zł). Dla przypomnienia, minimalne świadczenie emerytalne od stycznia wynosi w Ukrainie 2,5 tys. hrywien.
Po przyjeździe do Polski pani Irina podejmowała się różnych prac dorywczych. Po ponad roku mieszkania w Polsce zdecydowała, że zostanie u nas w kraju już na stałe. Złożyła do ZUS wniosek o polską emeryturę, licząc, że przepracowane na Ukrainie lata w kopalni zostaną jej wliczone do potrzebnego w Polsce stażu 20 lat pracy (tyle bowiem trzeba mieć stażu pracy, w przypadku kobiety, aby bez wystarczającego kapitału uzyskać w Polsce minimalną emeryturę).
ZUS nie przyznał pani Irinie minimalnej emerytury. Naliczył jej świadczenie w kwocie 25 zł miesięcznie, co odpowiada zgromadzonym przez nią w Polsce składkom w ZUS.
Pani Irina napisała odwołanie od tej decyzji. Postępowanie jest w toku. Dokumenty, które przedstawiła pani Irina w ZUS, muszą teraz być potwierdzone przez urząd ukraiński, a to jeszcze potrwa.
Jak tłumaczy w rozmowie z money.pl rzecznik prasowy ZUS Paweł Żebrowski, osobie, która uzyska minimalny okres ubezpieczenia (kobieta – 20 lat pracy, mężczyzna – 25 lat), dopłaca się do minimalnej emerytury dopiero po uzyskaniu od Funduszu Emerytalnego Ukrainy (instytucji w Ukrainie będącej odpowiednikiem ZUS) informacji na temat okresów ubezpieczenia. Potrzebna jest również informacja, czy i w jakiej wysokości dana osoba pobiera świadczenie emerytalno-rentowe z systemu ukraińskiego.
- Do tego czasu ZUS wypłaca emeryturę ustaloną na podstawie konta w ZUS. Po otrzymaniu potwierdzenia z ukraińskiej instytucji ubezpieczeniowej zostanie ustalona dopłata do minimum i wypłacona z wyrównaniem od dnia przyznania prawa do emerytury - wyjaśnia rzecznik ZUS.
Kryteria przyznawania emerytur Ukraińcom
Nasz rozmówca podkreśla, że w kwestii przyznawania polskiej emerytury nic się w ostatnim czasie w przepisach nie zmieniło. Ustalając prawo ubezpieczonego do emerytury, ZUS stosuje wobec wszystkich przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jeśli o świadczenie występuje Ukrainiec, brane są również pod uwagę przepisy polsko-ukraińskiej umowy o zabezpieczeniu społecznym z 18 maja 2012 r.
W przypadku Ukraińców warunkiem otrzymania minimalnej emerytury w Polsce - poza wymaganym stażem pracy - jest jeszcze prawo do legalnego, stałego pobytu w Polsce. W przypadku uchodźców z Ukrainy podstawą jest ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
Tak jak w przypadku innych świadczeń, w przypadku emerytur ZUS bada prawo do pobytu w Polsce ubezpieczonego. W przypadku opuszczenia przez niego kraju na dłużej niż 30 dni świadczenie jest mu odbierane.
- Świadczeniobiorcy (jako podatnicy) są prawnie zobowiązani powiadomić ZUS o każdej zmianie adresu. W razie zatajenia takiej informacji osoba zainteresowana musi się liczyć z konsekwencjami prawnymi ze strony ZUS, w tym ze wszczęciem postępowania o zwrot nienależnie pobranego świadczenia, z postępowaniem egzekucyjnym włącznie oraz z odpowiedzialnością karną - przypomina rzecznik ZUS.
Ile wynoszą dopłaty do emerytur?
Ile faktycznie wynoszą dopłaty do emerytur ukraińskich? Jak wyjaśnia Paweł Żebrowski, dopłata do polskiego minimum stanowi różnicę między kwotą najniższej polskiej emerytury a sumą kwot polskiej i ukraińskiej emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy pobieranych przez tę osobę.
Przykładowo, gdyby pani Irinie ZUS przyznał minimalną emeryturę, wypłacałby jej różnicę pomiędzy wysokością minimalnej emerytury w Polsce a otrzymywanym z Ukrainy świadczeniem (1588,44 zł brutto - 2760 hrywien, czyli ok. 309 zł). Co ważne, każda podwyżka świadczenia na Ukrainie zmniejsza polską dopłatę. Ale nie tylko.
Jak zaznacza rzecznik ZUS, liczba dopłat wypłacanych obywatelom Ukrainy przez ZUS spada. W 2021 r. dotyczyła 1215 osób, w 2022 r. - 1205 osób, a obecnie dopłatę dostaje 1170 osób. - Malejąca skala dopłat wynika m.in. z tego, że Ukraińcy podejmują w Polsce zatrudnienie - wyjaśnia Żebrowski.
Dodaje, że osiąganie przychodu z tytułu pracy albo prowadzenie działalności gospodarczej w wysokości przekraczającej wysokość dopłaty oznacza, że danej osobie nie przysługuje prawo do dopłaty do minimum.
Druga przyczyna malejącej skali dopłat związana jest z wyjazdami obywateli Ukrainy z Polski.
Co do jednego politycy Konfederacji się nie mylą: zgodnie z prawem wystarczy przepracować jeden dzień w Polsce, by nabyć prawo do emerytury. Dotyczy to każdego ubezpieczonego. Nie będzie to jednak automatycznie minimalna emerytura, jak sugerują, a jedynie taka, która wynika ze zgromadzonego przez ubezpieczonego na koncie w ZUS kapitału.
Katarzyna Bartman, dziennikarz money.pl