Co trzeci emeryt w Polsce ma mniej niż 65 lat, a co dwudziesty jest przed sześćdziesiątką - wynika z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Mimo stopniowego podwyższania wieku emerytalnego, wciąż są sposoby na przejście na emeryturę wcześniej.
Reforma emerytalna, przeprowadzona przez rząd Donalda Tuska pod koniec 2012 roku zakładała, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni na emeryturę przejdą w wieku 67 lat. Spotkała się ona z protestami pracowników i związkowców. Rządzący tłumaczyli, że ma ona dać wyższe emerytury o 17,4 procent w przypadku mężczyzn i nawet 70 procent dla kobiet. Zyskać miał też budżet państwa. - _ Ze wstępnych szacunków wynika, że projektowane zmiany przyniosą w 2013 roku 200 milionów złotych oszczędności dla budżetu państwa, w 2014 roku będzie to 1,9 miliarda, a w 2015 - 3,8 miliarda złotych _ - mówił wówczas minister Kosiniak-Kamysz.
Przeciwnicy wskazywali na brak przygotowania do pracy osób starszych oraz niewydolność służby zdrowia, która na skutek reformy miałaby być jeszcze większa. Związkowcy z _ Solidarności _domagali się referendum w tej sprawie. Do głosowania jednak nie doszło i od początku 2013 roku rozpoczęło się stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego. Co cztery miesiące wzrasta on o jeden miesiąc dla kobiet i mężczyzn i zrówna się w 2040 roku. Dziś na emeryturę mogą przejść mężczyźni w wieku 65 lat i 6 miesięcy oraz kobiety w wieku 60 lat i 6 miesięcy. Pracownicy często jednak robią to dużo szybciej, wykorzystując furtki w postaci:
- świadczenia przedemerytalnego,
- emerytury częściowej,
- świadczeń kompensacyjnych dla nauczycieli.
- emerytur pomostowych i wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze,
- emerytur przyznawanych na specjalnych warunkach (mundurowych i górniczych)
Świadczenie przedemerytalne
Bezrobotnym, którzy stracili pracę na przykład w rezultacie zwolnień grupowych lub upadłości pracodawcy i którym do emerytury brakuje kilku lat, przysługuje prawie tysiąc złotych świadczenia. Muszą oni spełnić następujące warunki:
- ukończyć 55 (kobiety) lub 60 (mężczyźni) lat,
- przez poprzednie pół roku pobierać zasiłek dla osób bezrobotnych i nie odmówić w tym czasie bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, w tym także w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych,
- okres nieprzerwanego zatrudnienia u ostatniego pracodawcy nie może być niższy niż 6 miesięcy,
- przynajmniej 20-letni (dla kobiet) i 25-letni (dla mężczyzn) staż pracy.
W zależności od tego, w jakich okolicznościach ubiegający się o świadczenie stracił pracę, zasady przyznawania świadczenia mogą się różnić.
| ##Warunki, jakie trzeba spełnić, żeby ubiegać się o świadczenie przedemerytalne | ||
|---|---|---|
| Wiek | Staż pracy | Okoliczności |
| źródło: Money.pl | ||
| 55 lat kobieta, 60 lat mężczyzna | 20 lat kobieta, 25 lat mężczyzna | Rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (na przykład zwolnienia grupowe) |
| 56 lat kobieta, 61 lat mężczyzna | 30 lat kobieta, 35 lat mężczyzna | Rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy |
| Dowolny | 34 lata kobieta, 39 lat mężczyzna | Rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy |
| Dowolny | 35 lat kobieta, 40 lat mężczyzna | Rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (na przykład zwolnienia grupowe) |
O świadczenie mogą ubiegać się nie tylko zwolnieni pracownicy, ale również przedsiębiorcy, którzy ogłosili upadłość firmy. Musieli ją jednak prowadzić przez przynajmniej 24 miesiące i z tytułu działalności odprowadzali składki do ZUS. Oni muszą ukończyć, w zależności od płci, 56 lub 61 lat i wykazać przynajmniej 20- lub 25-letni staż pracy.
Aby otrzymać świadczenie należy złożyć w ZUS wypełniony wniosek Rp-26 i załączyć do niego:
- świadectwo pracy, w którym zawarta jest przyczyna rozwiązania umowy (na przykład zwolnienia grupowe),
- zaświadczenie z urzędu pracy o przynajmniej półrocznym pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych i nieodmawianiu stawienia się do prac interwencyjnych,
- dokumenty potwierdzające lata składkowe i nieskładkowe.
Wysokość świadczenia wynosi 991 złotych 39 groszy brutto. Pobieranie go nie wyklucza dodatkowej pracy zarobkowej. Nie można jednak dzięki niej zarabiać więcej, niż 912 złotych 60 groszy brutto, czyli 25 procent przeciętnego wynagrodzenia. Przekroczenie tej kwoty spowoduje proporcjonalne zmniejszenie świadczenia. Świadczeniobiorca nie może jednak otrzymywać mniej niż 495 złotych 69 groszy, czyli kwotę gwarantowaną.
Świadczenia emerytalne są coraz popularniejsze. W drugim kwartale bieżącego roku pobierało je ponad 169 tysięcy osób.
źródło: ZUS
-_ Popularność świadczeń przedemerytalnych wynika z faktu, że są one wyższe od zasiłku dla bezrobotnych, a na dodatek pobierający je nie ma obowiązku poszukiwania pracy, jak jest to w przypadku zasiłku - _ tłumaczy Iwona Kowalska, rzecznik prasowy oddziału ZUS we Wrocławiu. A i osób, które otrzymują wypowiedzenia na krótko przed emeryturą, jest w Polsce coraz więcej.
Więcej osób odchodzących na świadczenia przedemerytalne to automatycznie mniej osób na rynku pracy oraz pole do nadużyć, co nie podoba się pracodawcom. - _ Dochodzi do sytuacji, w których pracodawca dogaduje się z pracownikiem zainteresowanym zakończeniem pracy. Dlatego proponujemy likwidację takiego świadczenia _ - przekonuje Jeremi Mordasewicz, ekspert emerytalny Konfederacji Lewiatan.
Więcej na temat świadczenia przedemerytalnego przeczytasz tutaj.
Emerytura częściowa, na razie tylko dla mężczyzn
Reforma zwiększająca wiek emerytalny do 67 lat rozszerzyła również zakres świadczeń Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jednym z nich jest możliwość przejścia na tak zwaną emeryturę częściową.
Wniosek o skorzystanie z takiego świadczenia należy złożyć przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Są jednak istotne ograniczenia. O częściową emeryturę mogą ubiegać się osoby, które:
- ukończyły 62 (kobiety) lub 65 (mężczyźni) lat oraz
- mają 35 (kobiety) lub 40 (mężczyźni) lat stażu ubezpieczeniowego.
W praktyce obecnie skorzystać z niej mogą tylko mężczyźni. Kobiety nie mogą tego zrobić z prostej przyczyny - nie spełniają kryterium dotyczącego wieku, ponieważ jeśli ukończyły wymagane 62 lata, to są już _ pełnoprawnymi _ emerytkami. Zmieni się to dopiero w 2021 roku, kiedy to wiek emerytalny dla kobiet wyniesie 62 lata i 1 miesiąc. Najprawdopodobniej dlatego emerytów pobierających emerytury częściowe jest jak dotąd tylko około 700. Z czasem jednak, gdy uprawnienia zyskają również kobiety, liczba ta powinna wzrosnąć.
Na staż ubezpieczeniowy składają się tak zwane okresy składkowe (te, w których ubezpieczony odprowadzał składki ZUS - na przykład z tytułu pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej) i nieskładkowe (na przykład za czas studiów wyższych, pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego). Przy ich obliczaniu trzeba jednak pamiętać, że okres nieskładkowy nie może stanowić więcej niż 1/3 okresów składkowych.
Wysokość emerytury częściowej stanowi połowę kwoty, wyliczonej przez ZUS na podstawie kapitału początkowego oraz wpłaconych składek. Jeśli więc Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyliczył ubezpieczonemu, że na emeryturze otrzyma 1500 złotych brutto, to świadczenie częściowe wyniesie 750 złotych.
Osoba pobierająca emeryturę częściową może _ dorabiać _ bez ograniczeń. Nie musi nawet rozwiązywać stosunku pracy z aktualnym pracodawcą. - _ Jeśli ubezpieczony pobiera emeryturę częściową i jednocześnie pracuje, odprowadzając składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, może wnioskować o ponowne ustalenie wysokości świadczenia _ - usłyszeliśmy na emerytalnej infolinii ZUS.
Pobieranie emerytury częściowej pomniejsza kwotę, którą emeryt otrzyma miesięcznie po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. - _ Bardzo wiele osób mimo zdobycia uprawnień do emerytury w pełnej wysokości, decyduje się pozostać na świadczeniu częściowym _ - zauważają w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. - _ Przejście na _ właściwą _ emeryturę wiąże się bowiem z koniecznością rozwiązania umowy o pracę, czego w przypadku częściowej robić nie trzeba. Ta druga sytuacja jest dla takich ludzi po prostu korzystniejsza. _
Z drugiej jednak strony przeciwnicy wskazują na pewną niesprawiedliwość związaną z tym, że kobiety docelowo ze świadczenia mogą korzystać przez pięć, a mężczyźni tylko przez dwa lata._ _
Na kolejnej stronie o tym, kiedy na wcześniejszą emeryturę mogą przejść nauczyciele_ _
_
_
Świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli
Z końcem 2008 roku nauczyciele nie mogą już przechodzić na wcześniejszą emeryturę tylko pod warunkiem przepracowania 30 lat (w tym 20 lat w oświacie). Mogą jednak korzystać z przeznaczonego dla nich świadczenia kompensacyjnego.
Przysługuje ono również wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym pracującym w szkołach, przedszkolach, centrach kształcenia ustawicznego, ośrodkach wychowawczych lub internatach. Aby uzyskać świadczenie kompensacyjne, trzeba spełnić następujące warunki:
- osiągnąć 30 lat stażu pracy (w tym nie mniej niż 20 lat nauczania w wymienionych jednostkach w wymiarze połowy etatu),
- rozwiązać stosunek pracy (jeśli na przykład nauczyciel pracuje w wielu szkołach – musi rozwiązać umowę ze wszystkimi placówkami).
Nauczyciele muszą również osiągnąć wymagany wiek - 55 lat dla kobiet i 60 dla mężczyzn. W związku z reformą emerytalną, będzie on jednak wydłużany w kolejnych latach.
| ##Wiek uprawniający do korzystania ze świadczenia kompensacyjnego dla nauczycieli | ||
|---|---|---|
| Lata | Kobieta | Mężczyzna |
| źródło: Money.pl | ||
| 2014-2016 | 55 lat | 56 lat |
| 2017-2018 | 55 lat | 57 lat |
| 2019-2020 | 55 lat | 58 lat |
| 2021-2022 | 55 lat | 59 lat |
| 2023-2024 | 55 lat | 60 lat |
| 2025-2026 | 56 lat | 61 lat |
| 2027-2028 | 57 lat | 62 lata |
| 2029-2030 | 58 lat | 63 lata |
| 2031-2032 | 59 lat | 64 lata |
- _ Wysokość świadczenia kompensacyjnego z roku na rok jest coraz wyższa. Średnio w tej chwili wynosi około 2 tysiące złotych _ - mówi Magdalena Kaszulanis, rzecznik prasowy Związku Nauczycielstwa Polskiego. _ - Nie sprawdziły się zatem czarne scenariusze, które mówiły, że będzie to emerytura na poziomie kilkuset złotych. _
Dokładna wysokość świadczenia jest indywidualna i zależy od kapitału zgromadzonego przez nauczyciela na koncie w ZUS, nie może jednak być niższa od minimalnej emerytury. Przejście na świadczenie kompensacyjne oznacza, że nauczyciel nie może w tym czasie pracować w szkolnictwie. Jeśli podejmie pracę w oświacie (nawet na część etatu), straci prawo do świadczenia. Być może to jest przyczyną niewielkiego zainteresowania tą formą wcześniejszej emerytury
- _ Nie zauważyliśmy tendencji przechodzenia nauczycieli na to świadczenie _ - tłumaczy rzecznik prasowy ZNP. - _ Wybierają je tylko ci, których szkoły są bliskie likwidacji lub w których jest problem ze znalezieniem godzin. Ci, którzy mają do wyboru pracować i pobierać świadczenie kompensacyjne decydują się na dalszą pracę. _
Aby skorzystać z omawianej formy wcześniejszej emerytury, pedagog musi spełnić jeszcze jeden istotny warunek. Ostatnim miejscem jego pracy musi być szkoła lub jedna z wymienionych wyżej placówek.
Jeśli nauczyciel na przykład po zwolnieniu ze szkoły pracował w biurze i dopiero wtedy osiągnął wymagany wiek, nie może ubiegać się o świadczenie. Natomiast w przypadku, gdy był w tym czasie bezrobotny, prawa tego nie traci.
Przykład Nauczycielka, urodzona w czerwcu 1957 roku, pracowała (zaraz po studiach) w szkole przez 28 lat na pełnym etacie. W 2009 roku z powodu braku godzin została zwolniona i do 2012 roku pozostawała bezrobotna. W czerwcu 2012 roku skończyła 55 lat. Osiągnęła zatem 37-letni (28 lat pracy, 8 lat okresów nieskładkowych z tytułu ukończenia szkoły wyższej oraz rok, czyli maksymalną długość, pobierania zasiłku dla bezrobotnych) staż ubezpieczeniowy, w tym przynajmniej 20 lat w szkole oraz wymagany wiek. Może się zatem ubiegać o świadczenie kompensacyjne. Gdyby pomiędzy 2009 a 2012 rokiem podjęła inną pracę zarobkową (na przykład w biurze), prawa do świadczenia już by nie miała, ponieważ jej ostatnią pracą nie była praca w oświacie.
Świadczenie kompensacyjne w lutym 2014 roku pobierało zaledwie około 2 tysięcy nauczycieli.
Na następnej stronie o tym, kto może ubiegać się o emeryturę pomostową
Emerytura pomostowa
W grudniu 2008 roku emerytury pomostowe zastąpiły wcześniejsze emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Co jest pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze? Są to m. in. prace fizyczne pod ziemią, na wodzie, w powietrzu oraz takie, które niosą za sobą odpowiedzialność i wymagają szczególnej sprawności psychofizycznej. Wykaz takich prac jest dostępny w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych, dostępnej tutaj. O tak zwane _ pomostówki _ mogą ubiegać się osoby, które:
- urodziły się po 31 grudnia 1948 r.,
- ukończyły co najmniej 55 (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna),
- przez przynajmniej 15 lat pracowały w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, na stanowiskach wymienionych w załącznikach do ustawy
- mają staż ubezpieczeniowy przynajmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Przed wejściem w życie wspomnianej ustawy, zasady przyznawania wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze regulowało rozporządzenie Rady Ministrów oraz dołączone do niego wykazy.
Jeśli więc rodzaj wykonywanej pracy znajdował się w wykazie przed reformą, a nie ma go w nowych regulacjach, to pracownik ją wykonujący nie ma prawa do wcześniejszej emerytury. Chyba, że wymienione wcześniej warunki spełnił do końca 1998 roku .
Pracownik, który chce skorzystać z _ pomostówki _, musi mieć chociaż jeden dzień zatrudnienia na umowę o pracę przed 1 stycznia 1999. Takie przepisy nie podobają się związkowcom. - _ Dla pracowników, którzy zostali zatrudnieni po tym dniu, a wcześniej, na przykład, pracowali na umowę o dzieło brak możliwości skorzystania z przejścia na emeryturę pomostową jest bardzo krzywdzący i niesprawiedliwy _ - podkreśla Sławomir Czebiera z dolnośląskiej _ Solidarności _.
Są też przypadki, kiedy przejście na emeryturę jest możliwe nawet przed osiągnięciem wymaganego wieku (czyli 55 lub 60 lat).
- _ Ten przywilej dotyczy pracowników lotnictwa, hutników, a także maszynistów pociągów. Mogą oni przejść na emeryturę jeszcze wcześniej, jednak pod jednym warunkiem _ - zastrzegają w ZUS. - _ Taki pracownik musi przedstawić orzeczenie lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania pracy w danym zawodzie _.
Pracownik, chcący skorzystać z emerytury pomostowej musi rozwiązać umowę z dotychczasowym pracodawcą. Prawo do niej przysługuje jej dzień po tym, gdy stosunek pracy ustanie.
źródło: Money.pl na podstawie miesięcznych Informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju GUS
Ustawodawca przy wprowadzaniu ustawy zakładał, że co roku na emeryturę pomostową przechodzić będzie około 5 tysięcy osób. Z danych ZUS wynika jednak, że w grudniu 2013 roku (a więc pięć lat po wprowadzeniu _ pomostówek _) pobierało je niespełna 10 tysięcy Polaków. Nic w tym dziwnego, jeśli prawie 40 procent tych emerytur to kwoty nieprzekraczające 2 tysięcy złotych brutto.
Na kolejnej stronie dowiesz się, przedstawiciele których zawodów mają odrębne przepisy emerytalne
Zawody uprzywilejowane
Szczególne przepisy regulują również przejście na emeryturę górników. W ich przypadku na emeryturę można przejść bez względu na wiek, jeśli taki pracownik przepracował przynajmniej 25 lat po ziemią stale i w pełnym wymiarze. Więcej o emeryturach dla górników przeczytasz tutaj.
Kolejnym uprzywilejowanym w przepisach emerytalnych zawodem są wszystkie służby mundurowe. Na skutek reformy od początku 2013 roku nowi funkcjonariusze przejdą na emeryturę, jeśli spełnią następujące warunki:
- ukończą 55 lat,
- mają przynajmniej 25 lat służby.
To spora zmiana w porównaniu z poprzednimi regulacjami. Wcześniej bowiem funkcjonariusz mógł przejść na emeryturę niezależnie od wieku, pod warunkiem, że przepracował 15 lat. W ekstremalnych przypadkach mogło zatem zdarzyć się, że emerytem była osoba, która nie ukończyła jeszcze 40 lat. Poprzez służby mundurowe rozumie się nie tylko żołnierzy, policjantów i strażaków, ale również funkcjonariuszy Służby Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Biura Ochrony Rządu.
Wysokość emerytury dla przedstawicieli służb obliczana jest na podstawie pensji z dziesięciu lat, a nie jak to miało miejsce przed reformą - tylko z ostatniego roku przed przejściem na emeryturę. Nowe zasady dotyczyć będą jednak tylko tych, którzy rozpoczynają służbę po reformie. Pod koniec 2012 roku tak zwane emerytury mundurowe pobierało ponad 250 tysięcy funkcjonariuszy.
| Czytaj więcej w Money.pl | |
|---|---|
| Fiskus zacieśnia podatkową pętlę. Zmiany dotkną 70 tysięcy Polaków Rząd liczy na dodatkowe 170 mln złotych w kasie państwa. Zapłacą pacjenci oraz klienci prawników, księgowych, mechaników samochodowych, fryzjerów, kosmetyczek i restauracji. | |
| Nauczyciele zarabiają coraz więcej i szykują się do strajku. Mają powody? Związki zawodowe nie chcą nawet słyszeć o ograniczeniu kosztownych przywilejów. | |
| Za dzień pracy dostaną 300 złotych. Na dodatek nie zapłacą ani grosza podatku Sprawdź, kto może liczyć na tak intratną posadę. |