ABC funduszy strukturalnych

Fundusze strukturalne, mają na celu realizację polityki strukturalnej Unii Europejskiej, zmierzającą do wyrównywania różnic między regionami. W skład funduszy strukturalnych wchodzą: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, oraz Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa.
Fundusze Strukturalne zostały utworzone w celu wyrównywania różnic pomiędzy poszczególnymi regionami Unii Europejskiej. W latach 2000 - 2006 na Fundusze Strukturalne dla 15 krajów członkowskich przeznaczono około 195 mld euro. Przysługują one regionom, których PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75 proc. średniego PKB Unii Europejskiej. Nowością wprowadzoną w Agendzie 2000, jest przyjęcie ograniczenia pomocy, jaką dany kraj może uzyskać z Unii Europejskiej, do równowartości 4 proc. PKB tego kraju.

Powstał w 1964 roku na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957).
Jego głównym zadaniem jest wspieranie przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganie rozwoju obszarów wiejskich. Środki finansowe w ramach funduszu pochodzą z budżetu UE (jest na niego przeznaczana największa część budżetu Unii Europejskiej, np. w 1999 było to 42,2 proc. budżetu) oraz z opłat nakładanych na produkty rolne importowane spoza Unii Europejskiej.
FEOGA składa się z dwóch sekcji: Sekcji Gwarancji, która finansuje wspólną politykę rolną (zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje bezpośrednie dla rolników) oraz Sekcji Orientacji, która wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych państwach UE i jest instrumentem polityki strukturalnej.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego powstał w 1975 roku. Był on reakcją na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii.
Jego głównym zadaniem jest likwidowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE.

W ramach funduszu może być udzielona pomoc na:
- inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy;
- inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów gdzie dochód PKB na mieszkańca jest poniżej 75 proc., tereny słabo zaludnione (poniżej 8 mieszkańców na jeden km kwadratowy) oraz obszary ultraperyferyjne;
- inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w najsłabiej rozwiniętych regionach;
- rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przedsiębiorstw; działalność badawczo-rozwojową;
- inwestycje związane z ochroną środowiska.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego wspierając wybrane regiony współfinansuje realizację ważnych celów polityki strukturalnej UE. Są to: rozwój i dostosowania strukturalne regionów opóźnionych w rozwoju oraz przekształcenia strukturalne terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi przemysłu.

Europejski Fundusz Socjalny jest pierwszym z zastosowanych we Wspólnocie instrumentów polityki strukturalnej. Został powołany do życia na podstawie art. 123 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957).
Fundusz działa od 1960 roku, a jego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich.
Środki finansowe są przeznaczane na pomoc dla różnych regionów i grup społecznych w tym w szczególności dla pracowników zagrożonych bezrobociem długoterminowym oraz dla ludzi młodych (do 25 roku życia) wkraczających dopiero na rynek pracy.
Pomoc z Europejskiego Funduszu Socjalnego jest realizowana między innymi poprzez:
- organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe;
- ulepszanie i dostosowywanie do potrzeb rynku pracy systemów powszechnego kształcenia;
- kształcenie kadr, ekspertów i personelu dydaktycznego; - wspieranie programów mających na celu tworzenie nowych miejsc pracy w tym zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach; - walkę z dyskryminacją zawodową w tym wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy;
- wspieranie grup ludzi odrzuconych i defaworyzowanych przez społeczeństwo (np. bezdomnych i uzależnionych);
- pomoc techniczną, badania naukowe i promowanie nowych technologii.
Budżet Europejskiego Funduszu Socjalnego wynosi na lata 2000-2006 około 60 mld euro, co stanowi około 30 proc. środków przeznaczonych dla Funduszy Strukturalnych przez Unię Europejską na lata 2000-2006.

Jednolity Instrument Finansowania Rybołówstwa powstał w 1993 roku w ramach reformy funduszy strukturalnych. Jego głównym zadaniem jest wspieranie on restrukturyzacji rybołówstwa państw członkowskich.
Za pośrednictwem IFOP finansowane są inicjatywy wspierające rozwój hodowli ryb, rozwój infrastruktury portów rybackich oraz ich wyposażenie w niezbędne zaplecze i urządzenia, restrukturyzację i unowocześnienie floty rybackiej oraz metod połowu i przetwarzania ryb, podnoszenie konkurencyjności produktów rybnych i ich promowanie na rynku.

Narodowy Plan Rozwoju (NPR) to dokument określający kierunki rozwoju Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej.
NPR określa najważniejsze działania w zakresie polityki strukturalnej Polski w Unii Europejskiej. Środki finansowe na realizację NPR będą pochodzić z budżetu Unii Europejskiej, z krajowych środków publicznych oraz kapitału prywatnego.
Narodowy Plan Rozwoju integruje polityki sektorowe oraz uwzględnia potrzeby rozwojowe poszczególnych regionów zawarte w programach planistycznych, stanowiących podstawę polityki prowadzonej przez Rząd.
Cele NPR:
- wspomaganie osiągniecia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB;
- zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia;
- włączenie Polski do europejskiej sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej;
- identyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej, rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego;
- wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce.

Wdrażanie Podstaw Wsparcia Wspólnoty odbywać się będzie poprzez siedem programów operacyjnych:
- Sektorowy Program Operacyjny "Wzrost konkurencyjności gospodarki"
- Sektorowy Program Operacyjny "Rozwój zasobów ludzkich"
- Sektorowy Program Operacyjny "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich"
- Sektorowy Program Operacyjny "Rybołówstwo i przetwórstwo ryb"
- Sektorowy Program Operacyjny "Transport i gospodarka morska"
- Program Operacyjny "Pomoc techniczna"
- Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, który składa się z 16 Regionalnych Programów Operacyjnych przygotowywanych przez samorządy wojewódzkie.

System wdrażania Funduszy Strukturalnych jest inny w każdym państwie członkowskim. Rządy poszczególnych państw decydują każdorazowo o kształcie mechanizmów koordynacji pomocy. W dużej części są one zależne od istniejącego w danym państwie systemu administracji.
Fundusze wdrażane są w ramach Programów Operacyjnych.
W skład systemu wdrażania wchodzą: Instytucja Zarządzająca, Instytucja Płatnicza, Komitet Monitorujący, Komitety Sterujące, Beneficjenci Końcowi i Instytucje Pośredniczące.
Funkcję Instytucji Zarządzającej na poziomie ogólnym pełni Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Na poziomie szczegółowym każdy program jest wdrażany porzez konkretne ministerstwo.
- "Wzrost konkurencyjności gospodarki" - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
- "Rozwój zasobów ludzkich" - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
- "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich" - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- "Rybołówstwo i przetwórstwo ryb" - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- "Transport i gospodarka morska" - Ministerstwo Infrastruktury
- "Pomoc techniczna" - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
- Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej.

Za przygotowanie komponentów wojewódzkich, a więc Regionalnych Programów Operacyjnych odpowiedzialne są samorządy wojewódzkie.
Wyboru konkretnych projektów do współfinansowania w ramach Sektorowych Programów Operacyjnych dokonują właściwe ministerstwa. Natomiast za wybór projektów w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych odpowiedzialne są zarządy województw.