W procesie zarządzania wierzytelnościami w firmie jedną z możliwych decyzji jest sprzedaż przysługujących nam wierzytelności. Możemy się no to zdecydować, jeśli od dłuższego czasu nie możemy odzyskać należnych pieniędzy od dłużników lub po prostu nie chcemy się zajmować ich dochodzeniem od nierzetelnych kontrahentów. Taka transakcja ma swoje zalety, np. szybko zyskujemy przypływ gotówki w postaci ceny sprzedaży. Z drugiej strony sprzedaż wierzytelności ma również swoje wady, np. cena, za którą je sprzedamy może być niska, jeśli wierzytelności są niskiej wartości (np. wierzytelności nieściągalne). Musimy więc dokładnie rozważyć i ocenić wszelkie warianty sytuacji, w jakiej możemy się znaleźć, przeprowadzając transakcję sprzedaży wierzytelności.
Ekspert poradnika „Windykacja w praktyce. Zabezpieczanie i odzyskiwanie należności”, Marcin Sosnowski, wskazuje, że sprzedaż wierzytelności wiąże się z kilkoma podstawowymi korzyściami dla wierzyciela. Są one następujące:
- możemy zamknąć konta poszczególnych dłużników, tych wobec których posiadaliśmy wierzytelności i je sprzedaliśmy – nie musimy dalej zajmować się tymi wierzytelnościami, a więc nie musimy już wysyłać korespondencji do dłużnika, a także telefonować, jeździć, oddawać sprawy do sądu ani komornika – w efekcie oszczędzamy swój czas, pieniądze i nerwy, ponieważ całość spraw związanych z dochodzeniem tych wierzytelności przejmuje ich nabywca.
- jeżeli wierzytelności, które sprzedaliśmy były wcześniej ujęte w naszych przychodach, to różnica między wartością wierzytelności a uzyskaną za nią ceną (dyskonto) stanowi w rezultacie koszt uzyskania przychodu - jeżeli jako zbywca wierzytelności wykazujemy zyski i płacimy podatek dochodowy, zaliczając różnicę między wartością wierzytelności a uzyskaną ceną w koszt uzyskania przychodu, możemy w ten sposób obniżyć podstawę opodatkowania i w efekcie zapłacić niższy podatek.
Obrazowo przedstawia tę zaletę poniższy przykład:
Posiadamy należności od dłużnika X na kwotę 100.000 zł. Postanowiliśmy sprzedać je firmie windykacyjnej, a cena, którą udało się nam uzyskać, wynosi 20%, co daje 20.000 zł (20% x 100 000 zł). Wynikiem tej operacji są następujące księgowania:
- Na kontach bilansowych:
- wyksięgowujemy należność od dłużnika X na kwotę 100.000 zł i zamykamy konto analityczne tego dłużnika,
- zaksięgowujemy nową należność na kwotę 20.000 zł na koncie analitycznym nowego dłużnika, którym staje się firma windykacyjna (konto to będziemy mogli zamknąć, gdy firma windykacyjna dokona zapłaty ceny za wierzytelność).
- Na kontach przychodów i kosztów:
- Księgujemy koszt uzyskania przychodu na kwotę 100.000 zł,
- Księgujemy przychód w wysokości 20.000 zł.
W ostatecznym rozrachunku łączne saldo należności od kontrahentów zmniejsza się o 80.000 zł, natomiast wynik finansowy, będący podstawą opodatkowania również zmniejsza się o 80.000 zł.
- szybciej odzyskujemy środki finansowe - nie musimy czekać w nieskończoność na odzyskanie pieniędzy – zapłata za sprzedane wierzytelności następuje w terminie określonym w umowie cesji zawartej z nabywcą; jako strona umowy mamy wpływ na termin zapłaty – im będzie on krótszy, tym szybciej odzyskamy środki finansowe. Jednak ekspert poradnika „Windykacja w praktyce.
Zabezpieczanie i odzyskiwanie należności”, Marcin Sosnowski, przypomina, że krótszy termin zapłaty może wiązać się z uzyskaniem gorszej ceny – i odwrotnie;
- redukujemy koszty własne i uzyskujemy przypływ gotówki w postaci ceny sprzedaży wierzytelności; jest to podwójnie korzystne dla naszej sytuacji finansowej, gdyż z jednej strony nie musimy dalej ponosić nakładów pieniężnych na odzyskanie należności, a z drugiej strony szybko uzyskujemy przypływ gotówki – w krótkim okresie nasza płynność ulega poprawie.
Transakcja sprzedaży wierzytelności posiada także swoje wady, które w pewnych przypadkach utrudniają lub wręcz uniemożliwiają jej dokonanie. Są one następujące:
- jako zbywcy wierzytelności tracimy nad nimi kontrolę – nie mamy już wpływu na to, co dalej będzie się z nimi działo. Wprawdzie jako zbywca nie ponosimy odpowiedzialności za dalsze kroki windykacyjne podejmowane przez nabywcę wierzytelności, to jednak warto dołożyć starań, aby wybrana przez nas firma działała etycznie – w przeciwnym razie możemy stracić potencjalnych kontrahentów;
- możemy uzyskać niską cenę sprzedaży wierzytelności, jeżeli są one niskiej jakości, np. nieściągalne (po bezskutecznej egzekucji prowadzonej przez komornika) lub stare i przedawnione.
- jako zbywca odpowiadamy za to, że wierzytelności, które sprzedajemy w ogóle istnieją - jeżeli świadomie sprzedamy wierzytelności, które nie istnieją, pamiętajmy że możemy zostać pociągnięci do odpowiedzialności cywilnej lub nawet karnej. Jeżeli jednak zdarzyło się nam nieświadomie sprzedać wierzytelności (np. wskutek błędów księgowych), które nie istnieją lub już wygasły, nie musimy się obawiać – firmy windykacyjne zazwyczaj posiadają w swych umowach uregulowania umożliwiające bezkonfliktowe rozwiązanie takiej sytuacji.
Przeprowadzając transakcję sprzedaży wierzytelności powinniśmy się do niej również gruntownie przygotować. Istotne jest prawidłowe dokonanie wyboru wierzytelności podlegających sprzedaży ( wiekszość dokonywanych na rynku transakcji sprzedaży wierzytelności dotyczy wierzytelności starych, przedawnionych i nieściągalnych). Kolejnym etapem jest prawidłowa wycena wartości wierzytelności. Ekspert poradnika „Windykacja w praktyce. Zabezpieczanie i odzyskiwanie należności”, Marcin Sosnowski, zwraca uwagę, że najważniejszą cechą wierzytelności mającą wpływ na jej wartość jest bez wątpienia okres przeterminowania wierzytelności (za wierzytelność, w przypadku której minęły 3 miesiące od daty jej wymagalności, możemy uzyskać cenę w wysokości 80-90% jej wartości, za wierzytelność, w przypadku której minęło 12 miesięcy od daty jej wymagalności, prawdopodobnie uzyskamy cenę w wysokości 20-30% jej wartości; za wierzytelność przedawnioną prawdopodobnie nie uzyskamy ceny wyższej niż 1-3 % jej wartości, natomiast za
wierzytelność nieściągalną uzyskamy raczej cenę symboliczną, która zazwyczaj nie przekracza 1% jej wartości).
Kolejnym etapem po wycenie wierzytelności jest wybór rodzaju transakcji. Na rynku obrotu wierzytelnościami najbardziej rozpowszechniły się dwie formy transakcji sprzedaży wierzytelności:
- bezwarunkowa cesja wierzytelności,
- powiernicza cesja wierzytelności.
Bezwarunkowa cesja wierzytelności charakteryzuje się tym, że zapłata za sprzedane wierzytelności następuje w ściśle określonym terminie od daty podpisania umowy ich sprzedaży (w całości lub w kilku transzach). Ponadto już z dniem podpisania umowy własność wierzytelności przechodzi na nabywcę.
Natomiast charakterystyczną cechą powierniczej cesji wierzytelności jest to, że nabywca już dniu zawarcia umowy staje się właścicielem wierzytelności, ale zapłata za nie następuje dopiero po zwindykowaniu przez nabywcę należności od naszego dłużnika.
Zatem, zanim podejmiemy decyzję o sprzedaży posiadanych wierzytelności, ekspert poradnika „Windykacja w praktyce. Zabezpieczanie i odzyskiwanie należności”, Marcin Sosnowski, przypomina, że powinniśmy rozważyć wszelkie plusy i minusy takiej transakcji. Jeżeli ich bilans jest w naszym przypadku korzystny, możemy wówczas rozważyć przeprowadzenie sprzedaży wierzytelności. Nie ma jednak jednoznacznych kryteriów oceny opłacalności takiej transakcji. Najważniejsze są nasze potrzeby i oczekiwania jako zbywcy. Ta sama transakcja, na tych samych warunkach i w tym samym czasie może być dla jednego przedsiębiorcy nieopłacalna, a dla innego wręcz przeciwnie.