Przedmiotem obrotu są wierzytelności, które przysługują faktorantowi z tytułu świadczenia usług, sprzedaży lub dostarczania towarów.
Faktoring dotyczy wierzytelności, które są:
- pieniężne,
- krótkoterminowe (zazwyczaj nie dłuższe niż 1 rok),
- pochodzące z udokumentowanej sprzedaży towarów/usług,
- związane z działalnością gospodarczą,
- bezsporne co do istnienia, wysokości i terminu zapłaty,
- istniejące oraz przyszłe, czyli takie, które powstaną dopiero w przyszłości,
- niewymagalne, czyli przed terminem płatności,
- nie podlegające oprotestowaniu i potrąceniom przez nabywcę,
- nie obciążone na rzecz osób trzecich.
| CZYM JEST FAKTORING? |
| --- |
| Faktoring polega na: ...z punktu widzenia przedsiębiorstwa: na poprawieniu płynności finansowej, poprzez przyspieszenie spływania należności od odbiorców, uzyskanemu za pomocą sprzedaży wierzytelności o odroczonym terminie płatności, czyli innymi słowy jest to sposób finansowania kredytu kupieckiego udzielonego odbiorcom. ...z punktu widzenia instytucji finansowej: na nabyciu nieprzeterminowanej, krótkoterminowej, pieniężnej wierzytelności handlowej od przedsiębiorcy. Przy transakcjach faktoringowych występują więc trzy podmioty: 1. przedsiębiorca (faktorant) - czyli zbywca wierzytelności (sprzedawca lub dostawca towarów/usług), 2. instytucja finansowa (faktor) - czyli bank lub inna instytucja finansowa nabywająca wierzytelność, 3. dłużnik faktoringowy - czyli kontrahent faktoranta, zobowiązany z tytułu umowy do spełnienia na jego rzecz określonego świadczenia. Dłużnik faktoringowy nie jest faktycznie stroną transakcji faktoringowej i ta transakcja nie może pogarszać jego sytuacji jako spłacającego
wierzytelność. |
Rodzaje faktoringu
Chociaż nomenklatura dotycząca faktoringu nie jest ujednolicona, można wyodrębnić kilka jego odmian. Główny podział rodzajów faktoringu uzależniony jest od konsekwencji, jakie niesie za sobą brak płatności ze strony nabywcy.
Jeżeli w przypadku braku płatności faktorowi będzie przysługiwało roszczenie (regres) do faktoranta o zwrot wypłaconych faktorantowi środków z jednoczesną zwrotną cesję wierzytelności na faktoranta - będziemy mieli do czynienia z faktoringiem niewłaściwym (inaczej z regresem lub niepełnym). W ramach faktoringu niewłaściwego faktor nie przejmuje ryzyko braku płatności ze strony nabywcy.
W przeciwieństwie do powyższego, w faktoringu właściwym (bez regresu, pełnym), faktor nie ma możliwości roszczenia o kwoty niespłacone przez nabywcę. W rezultacie, to faktor przejmuje ryzyko braku płatności ze strony nabywcy, czyli dłużnika faktoringowego.
Rozwiązaniem pośrednim jestfaktoring, często nazywany mieszanym, w którym faktor ma możliwość roszczenia w określonych przypadkach (częściowy regres) do faktoranta. Umowa przewiduje wtedy katalog zdarzeń, w którym faktor ten regres ma, wykluczając wszystkie pozostałe przypadki. Zazwyczaj ryzyko związane z wierzytelnością jest podzielone pomiędzy faktoranta i faktora w ten sposób, że faktor nie ma regresu na przypadki związane z brakiem płatności dłużnika (lub szerzej jego wypłacalnością), a ma regres w pozostałych przypadkach, w szczególności jeżeli problemy z płatnością wynikają z takich zdarzeń jak spory handlowe lub wady prawne wierzytelności.
Innym stosowanym powszechnie rozróżnieniem jest podział faktoringu ze względu na siedzibę nabywców: faktoring krajowy, gdy nabywcami są tylko podmioty krajowe oraz eksportowy, który dotyczy współpracy z podmiotami zagranicznymi.
Występuje też cała gama szczególnych rozwiązań faktoringowych, takich jak:
*Faktoring Ubezpieczony: *usługa faktoringowa poszerzona o ubezpieczenie braku płatności ze strony nabywcy
Faktoring Samorządowy: szczególny rodzaj faktoringu właściwego, w którym nabywcą jest Jednostka Samorządu Terytorialnego bądź Jednostka Skarbu Państwa
Lojalnościowe Programy Faktoringowe: programy finansowania organizowane przez nabywców dla grupy swoich dostawców bądź przez sprzedających dla grupy swoich dystrybutorów.
Faktoring Odwrócony: czyli taki, w którym nabycie wierzytelności odbywa się na wniosek nabywcy, a nie sprzedającego. Mechanizmem nabycia wierzytelności przez instytucje finansową jest tutaj najczęściej tzw. subrogacja, czyli wejście w prawa wierzyciela.
Faktoring różni się też sposobem podejścia ze względu na podmiot świadczący usługę. Na rynku występują trzy grupy tych podmiotów: banki, domy faktoringowe oraz inne instytucje świadczące usługi w szeroko rozumianych zakresie finansów.
- Banki swoją ofertę będę miały opartą głównie o stronę finansową faktoringu, czyli decyzję kredytową oraz udzielenie finansowania.
- Domy faktoringowe ofertę budują w dużej mierze w oparciu o usługi dodatkowe charakterystyczne dla faktoringu, takie jak inkaso wierzytelności, kompleksowa obsługa rozliczeń czy rachunkowości klienta.
- Do trzeciej grupy należą z kolei firmy parające się np. windykacją bądź ubezpieczeniem wierzytelności, które uzupełniły swoją ofertę o finansowanie wierzytelności.
Umowa faktoringowa
Wykonywanie usługi oparte jest o umowę faktoringową, funkcjonującą na podstawie zasady swobody umów zgodnie z artykułem 353 Kodeksu Cywilnego. Z prawnego punktu widzenia umowa faktoringu jest umową nienazwaną, czyli nie istnieją regulacje dotyczące wymaganych części składowych umowy. Zazwyczaj umowa faktoringowa łączy w sobie elementy cesji wierzytelności, dyskonta wierzytelności oraz umowy sprzedaży. Faktoring to elastyczne narzędzie - umowa jest kształtowana w taki sposób, aby jak najlepiej odpowiadać potrzebom przedsiębiorcy.
Koszty faktoringu ponosi usługobiorca, czyli faktorant. Ostateczna cena najczęściej składa się z następujących elementów:
- Opłata aranżacyjna (administracyjna) - opłata za rozpatrzenie wniosku, sporządzenie dokumentacji bądź administrowanie umowy. Często spotykane są również opłaty uzależnione od udzielonego limitu bądź od zmian do umowy (od aneksu).
- Koszt finansowania (marża) - odsetki dyskontowe kalkulowane jako stawka referencyjna (w zależności od waluty, dla złotego WIBOR) powiększona o marżę faktora.
- Opłata operacyjna - stała lub procentowa opłata pobierana od każdej faktury (wierzytelności).
- Opłata od monitu - faktor może w ramach usługi faktoringowej wysyłać monity, czyli przypomnienia lub ponaglenia dyscyplinujące nabywców do terminowej zapłaty.
- Opłata od niewykorzystania zadeklarowanego obrotu (za niekorzystanie) - część faktorów pobiera opłatę za zablokowanie przyznanego faktorantowi limitu, taki limit nie może być w trakcie trwania umowy w inny sposób spożytkowany przez faktora (jest zablokowany pod transakcję) i stąd ta opłata.
Wysokość opłat jest ściśle uzależniona od wartości i ilości wierzytelności oraz długości okresu liczonego od momentu wypłacenia środków przez faktora do terminu płatności wierzytelności. Różnorodność konstruowania opłat na rynku jest ogromna, opłaty mogą być pobierane z dołu jak i z góry, część faktorów w ogóle nie stosuje opłat za niekorzystanie, a sama marża może być skalkulowana na kilka różnych sposobów.
Faktoring źródłem finansowania firmy?
Faktoring jako źródło finansowania najlepiej rozpatruje się w kontekście innych produktów finansowych, w szczególności kredytu. W porównaniu z produktami kredytowymi, faktoring jest usługą dużo bardziej dostępną.
W tym przypadku faktor jako rodzaj zabezpieczenia traktuje nabyte wierzytelności, stąd może zaoferować faktoring szerszej grupie firm, które nie kwalifikowałyby się do kredytu bez zabezpieczenia lub takie zabezpieczenie musiałyby przedstawić. Pozytywny jest również wpływ faktoringu na bilans firmy, gdyż nie generuje dodatkowego zadłużenia firmy po stronie pasywów, a jedynie zwiększenie stanu środków pieniężnych po stronie pasywów. (dla firm bez problemów płynnościowych wpływ na bilans jest jednym z głównych powodów korzystania z faktoringu). Z drugiej strony, faktoring jest zazwyczaj droższy od kredytu. Wynika to między innymi z większego nakładu operacyjnego po stronie faktora na prowadzenie takiej usługi, jak i z dodatkowych usług, jakie faktoringowi towarzyszą.
Podsumowanie
Na polskim rynku usługa ta jest coraz bardziej popularna- obserwujemy stały wzrost rynku faktoringowego, nawet o kilkadziesiąt procent rocznie.
Grono przedsiębiorców korzystających z faktoringu stale się powiększa. Duży wpływ ma na to obecna sytuacja na rynkach finansowych i związana z tym mniejsza dostępność kredytów.
Autor jest specjalistą ds. produktów finansowania handlu w Citi Handlowy