Dlaczego warto ustanowić prokurenta?

*W obrocie gospodarczym pojęcia pełnomocnika i prokurenta są często mylone. Jest między nimi jednak dużo istotnych różnic. *

Jak ustanowić i odwołać pełnomocnika? - czytaj w pierwszej części artykułu o pełnomocnictwie i prokurze!

Prokura w znacznym stopniu wpływa na pewność obrotu gospodarczego, jest bezpieczna zarówno dla mocodawców, jak i kontrahentów.

Cechy wspólne, jakie łączą ją z pełnomocnictwem wymienić to:

• - zarówno prokurent, jak i każdy inny pełnomocnik działają w imieniu i ze skutkami powstającymi w sferze mocodawcy;
  • - udzielenie prokury jest także czynnością prawną jednostronną;
  • - prokura i pełnomocnictwo mogą, ale nie muszą, opierać się na stosunku podstawowym.

Poza kwestiami wspólnymi należy pamiętać, że prokura różni się od pełnomocnictwa kilkoma elementami, charakterystycznymi tylko dla niej.

W odróżnieniu od pełnomocnictwa nie każdy może udzielić prokury. Prokury udzielić może przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 1091 kc), czyli w obecnym stanie prawnym do Krajowego Rejestru Sądowego. Obowiązek zgłoszenia prokury ciąży na przedsiębiorcy, nie na prokurencie. Samo zgłoszenie powinno określać rodzaj prokury z uwzględnieniem informacji, czy chodzi o prokurę łączną - jeśli tak, wówczas należy opisać sposób jej wykonywania.

Ponadto przepisy ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym przewidują dołączenie do wniosku o wpis do rejestru wzorów podpisów osób upoważnionych do reprezentowania podmiotu wpisanego do rejestru oraz prokurenta.

Kodeks cywilny przewiduje możliwość udzielenia prokury tylko osobie posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych. Warto dodać, że chodzi o osoby fizyczne.

Przedsiębiorca nie może udzielić prokury osobie, która posiada kompetencje do reprezentowania przedsiębiorcy z innego tytułu. Oznacza to, że z kręgu prokurentów wyłączeni są wspólnicy spółki jawnej, komplemantariusze, członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub członkowie zarządu spółki akcyjnej.

Udzielenie prokury jest czynnością prawną jednostronną i do jej powstania nie jest konieczne przyjęcie przez prokurenta. Wskazane jest, aby prokurent wiedział o swoim umocowaniu, choć teoretycznie wystarczy, aby prokura została zakomunikowana na zewnątrz przez mocodawcę, na przykład poprzez zgłoszenie jej do sądu rejestrowego wraz z wpisem.

Prokura powinna być udzielona pod rygorem nieważności na piśmie.

Zakresu umocowania jest określony przez ustawę. Jest on szeroki. W myśl art. 1091 kc prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Do czynności, jakie mogą być wykonywane przez prokurenta należą m.in.:

• - zawieranie umów dostawy, sprzedaży;
  • - zawieranie umów pożyczki lub kredytu;
  • - zawieranie umów darowizny;
  • - zawieranie umów prowadzących do nabycia nieruchomości lub praw na nieruchomościach;
  • - zawieranie umów o arbitraż;
  • - czynności takie, jak wniesienie pozwu do sądu, cofnięcie powództwa, wniesienie środka odwoławczego.

Prokurent nie może być jednak przesłuchiwany w charakterze strony, ponieważ nie jest on organem przedsiębiorcy, przesłuchać można go jedynie w charakterze świadka.

Umocowanie prokurenta odnosi się do spraw związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, ale nie odnosi się do czynności związanych ze zbyciem przedsiębiorstwa, czy oddaniem go do czasowego korzystania. Ponadto prokurent nie może zbyć oraz obciążać nieruchomości.

Prokury nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, natomiast dopuszczalne jest jej ograniczenie w stosunkach między mocodawcą a prokurentem.

Dodatkowo warto wspomnieć, że prokura nie może być przeniesiona, prokurent nie może ustanowić prokury substytucyjnej, aczkolwiek prokurentowi nie została odebrana możliwość ustanowienia pełnomocnika do poszczególnej czynności prawnej lub określonego rodzaju czynności mieszczących się w granicach umocowania prokurenta.

Prokura przede wszystkim wygasa w przypadku jej odwołania przez mocodawcę - w każdym czasie jej trwania. Warte podkreślenia jest to, że nie jest możliwe zrzeczenie się odwołania prokury. Odwołanie prokury jest czynnością prawną jednostronną i nie wymaga zachowania formy szczególnej; chyba, że strony co innego zastrzegły w umowie.

W spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej prokurę odwołać może każdy wspólnik mający prawo do prowadzenia spraw prawnych spółki. W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych uprawnienie takie posiada każdy członek zarządu.

Sam prokurent może się zrzec prokury, składając oświadczenie woli mocodawcy, Oświadczenie woli nie wymaga szczególnej formy. Prokura może także zostać odrzucona przez prokurenta, pod warunkiem, że odbędzie się to w rozsądnym terminie (czyli bez nieuzasadnionej zwłoki), a więc po fakcie dowiedzenia się, iż został nim ustanowiony.

Prokura wygasa także:

• - w przypadku wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru;
  • - z przyczyny otwarcia likwidacji spółki jawnej, pozostałych osobowych, a także kapitałowych;
  • - w przypadku śmierci prokurenta;
  • - w przypadku ogłoszenia przez przedsiębiorcę upadłości;
  • - w razie ubezwłasnowolnienia częściowego, tym bardziej całkowitego;
  • - w przypadku uzyskania przez prokurenta kompetencji do reprezentowania przedsiębiorcy z innego tytułu.

Mocodawca na podstawie przepisów prawa cywilnego może ustanowić kilku prokurentów. Prokura udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) powinna po pierwsze wynikać z oświadczenia mocodawcy, ale także powinna być ujawiona w rejestrze wraz ze sposobem jej wykonywania. Sposoby działania prokurentów mogą być różne - mogą działać wszyscy, bądź tylko niektórzy, bądź w zespołach doraźnych tworzonych dla dokonywania konkretnych czynności prawnych.

W doktrynie i orzecznictwie wykształciło się także pojęcie prokury łącznej niewłaściwej, to znaczy takiej, która została co prawda udzielona tylko jednej osobie, ale z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem. ( por. orzeczenie SN z 27.04.2001 r. III CZP 6/01).

Prokura oddziałowa, jest to prokura ograniczona do zakresu spraw wpisanych do oddziału przedsiębiorstwa i ograniczenie takie jest skuteczne wobec osób trzecich.

• Osoby zainteresowane szerzej tematem prokury powinny zajrzeć do:
  • - wyroku Sądu Najwyższego I UK 60/08 traktującym o ważności umowy o pracę zawartej z prokurentem
  • -wyroku SN V CSK 252/06 poruszającym temat udzielenia prokurentowi sp. z o. o. pełnomocnictwa
  • -wyroku SA w Katowicach, I ACa 1627/04
  • -uchwały SN III CZP 45/06
  • -wyroku SN II CK 120/05
  • -komentarzy: do Kodeksu Cywilnego pod red. K. Pietrzykowskiego, wyd. CH Beck, Warszawa 2008, do Kodeksu Cywilnego pod red. Z. Radwańswkiego, wyd. CH Beck z 2008 r.; do Kodeksu Spółek Handlowych pod red. Janusza A. Strzępka, wyd. CH Beck z 2009 r.
  • Pełnomocnictwo pełne pułapek
  • Fiskus się myli - pełnomocnictwa są ważne