Działalność gospodarcza a działalność wykonywana osobiście

By zrozumieć meritum obu zagadnień, należy zacząć od przybliżenia ich terminów. Na początek wyjaśnijmy, czym jest działalność gospodarcza. Otóż o działalności gospodarczej szczegółowo mówi art. 2 ustawy o swobodzie gospodarczej z 2 lipca 2004 r. i według niego jest to działalność zarobkowa:

• usługowa,
• handlowa,
• wytwórcza,
• budowlana
• lub polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż
• oraz na pobieraniu pożytków z rzeczy czy z wartości niematerialnych i prawnych.

Taka działalność prowadzona jest w sposób zorganizowany i ciągły oraz we własnym imieniu bez względu na jej efekt. Przy czym działalnością gospodarczą nie jest działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie:

• chowu i hodowli zwierząt,
• upraw rolnych,
• warzywnictwa,
• ogrodnictwa,
• leśnictwa,
• rybactwa śródlądowego,
• a także wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawienie namiotów,
• sprzedaży posiłków domowych
• oraz świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Tymczasem działalność wykonywana osobiście nie posiada tak rozbudowanej definicji jak działalność gospodarcza i być może właśnie dlatego tak często jest mylona z działalnością gospodarczą.

Zasadniczą różnicę między tymi dwoma zagadnieniami stanowi fakt, iż działalność wykonywana osobiście opiera się najczęściej na umowie o dzieło lub zlecenie i wykonuje się ją na rzecz tylko i wyłącznie przedsiębiorców, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, ale NIE na rzecz ludności. Jeśli osoba wykonująca działalność osobiście zaczyna świadczyć usługi na rzecz osób prywatnych, to w momencie uzyskania pierwszego przychodu ze świadczenia tych usług musi spełnić wszystkie obowiązki, które nakładają na nią przepisy dotyczące osób fizycznych podejmujących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz przestaje być osobą osiągającą przychody z działalności wykonywanej osobiście.

Ponadto osobiste wykonywanie usług może odbywać się na podstawie kontraktu menadżerskiego (generalnie jest to umowa prawnie nienazwana, ale działająca w oparciu o umowę zlecenie) oraz w ramach działalności twórczej i na rzecz właściciela nieruchomości.

Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, nazywana jest przedsiębiorcą. Zatem przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (spółka kapitałowa w organizacji, wspólnota mieszkaniowa). Taka osoba wykonuje działalność gospodarczą we własnym imieniu. Ponadto przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Natomiast osoba wykonująca działalność osobiście NIE jest przedsiębiorcą i mówi się o niej najczęściej po prostu jako o osobie wykonującej działalność osobiście lub w zależności od charakteru zawartej umowy, na podstawie której wykonuje usługi osobiście, nazywana jest zleceniobiorcą, menadżerem itp.

Obowiązki rejestracyjne

Przedsiębiorca ma obowiązek zarejestrować swoją firmę w ewidencji działalności gospodarczej gminy. Natomiast osoba wykonująca działalność osobiście, w przeciwieństwie do przedsiębiorcy, nie podlega żadnym obowiązkom rejestracyjnym, bo je wypełnia płatnik, na rzecz którego świadczona jest osobiście działalność.

Rejestracja w przypadku działalności gospodarczej to nie wszystko. Przedsiębiorca, żeby móc rozliczyć przychody jako wykonywane z działalności gospodarczej, musi spełnić szereg innych warunków, które formalnie wyróżniają jego aktywność od pracy etatowej czy działalności wykonywanej osobiście opartej na umowie zlecenia, o dzieło itp. Z tym że uzyskiwane przychody nie mogą być zaliczone do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9 tej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym, jeśli uzyskiwany przez osobę fizyczną przychód zaliczany jest w świetle wskazanych powyżej przepisów do odrębnego źródła przychodów, to przychód podatkowo nie może zostać uznany za pochodzący z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Z kolei za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody otrzymane z:

• kontraktu menedżerskiego;
• umowy o dzieło lub zlecenie na rzecz tylko i wyłącznie przedsiębiorców, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (ale nie na rzecz ludności) lub właściciela czy działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora, przy czym usługi wykonywane są wyłącznie na potrzeby tej nieruchomości;
• działalności twórczej: publicystycznej, oświatowej, naukowej, artystycznej, literackiej i trenerskiej;
• konkursów naukowych, kulturowych, dziennikarskich i związanych ze sztuką;
• uprawiania sportu;
• stypendium sportowego;
• spełniania funkcji sędziego na zawodach sportowych;
• działalności duchownych (ale nie z umowy o pracę);
• działalności społecznej lub obywatelskiej (także odszkodowanie za utracony zarobek);
• działalności arbitrażowych - polscy arbitrzy uczestniczący w procesach z partnerami zagranicznymi;
• spełniania funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji lub innych organów stanowiących osoby prawne (bez względu na sposób powoływania);
• udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji samorządowej czy państwowej;
• czynności zleconych przez organy władzy, administracji samorządowej lub państwowej, a również przez sąd i prokuraturę (biegli w postępowaniach sądowych, dochodzeniowych i administracyjnych, inkasenci publiczni oraz płatnicy pod warunkiem, że nie są nimi osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą naliczający sobie wynagrodzenie).

W przypadku działalności gospodarczej płatnikiem jest przedsiębiorca. Natomiast jeśli chodzi o działalność wykonywaną osobiście - obowiązki płatnicze spoczywają na zleceniodawcy. Gdy usługi wykonywane są osobiście na podstawie umowy o dzieło, wówczas zleceniodawca nie ma obowiązku zgłaszania osoby wykonującej działalność osobiście do ubezpieczeń społecznych. Ale już w razie umowy zlecenia zleceniodawca występuje w roli płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. Sprawa nieco komplikuje się, gdy działalność osobiście wykonywana jest na rzecz kilku zleceniodawców lub byłego pracodawcy:

1) Wykonywanie działalności osobiście na rzecz dwóch zleceniodawców – drugi zleceniodawca ma takie same obowiązki płatnicze co pierwszy zleceniodawca, przy czym uwzględnia się zakres ubezpieczeń społecznych u pierwszego zleceniodawcy. Zleceniobiorca w rezultacie otrzymuje dwa formularze PIT-8B i przy rocznym rozliczeniu uwzględnia je oba.

2) Jeśli wykonuje się osobiście usługi na rzecz byłego pracodawcy, można zawrzeć z nim umowę zlecenia i wówczas były pracodawca staje się płatnikiem i ma obowiązek: opłacania składek ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego (uwzględnia pewne fakty, np. to, że zleceniobiorca jest emerytem), ustalania i pobierania zaliczek na podatek dochodowy (PIT-4), wystawienia zleceniobiorcy PIT-8B oraz uwzględnienia zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu.

3) Gdy osoba wykonująca działalność osobiście jednocześnie świadczy usługi na rzecz byłego pracodawcy i z obecnym pracodawcą łączy ją stosunek pracy, wówczas obaj pracodawcy mają te same obowiązki płatnicze, z tym że składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne będą potrącane tylko raz. Następnie osoba wykonująca działalność osobiście bilansuje dochody u zleceniodawcy – byłego pracodawcy (PIT-8B, uwzględnia zryczałtowane koszty uzyskania dochodu) oraz dochody uzyskane u obecnego pracodawcy (PIT-11, uwzględnia pracownicze koszty uzyskania przychodu)
.

Jaka odpowiedzialność?

Przedsiębiorca ponosi częściową odpowiedzialność wobec osób trzecich, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, za rezultat oraz wykonywanie czynności stanowiących treść umowy. Natomiast w przypadku działalności wykonywanej osobiście odpowiedzialność spoczywa po stronie zleceniodawcy.

Po analizie zagadnień związanych z działalnością gospodarczą i działalnością wykonywaną osobiście widać, iż ich rozróżnienie nie jest wcale takie trudne, a owe różnice są jak najbardziej widoczne. Wiedza z zakresu terminologii obu przypadków zapobiega wszelkim nieprzyjemnościom wynikającym z błędnej interpretacji.

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogły być rozliczane równolegle z przychodami pochodzącymi z działalności wykonywanej osobiście. Jednak nastąpi to tylko wtedy, gdy przedmiot działalności gospodarczej nie będzie pokrywał się z przedmiotem działalności wykonywanej osobiście.