Faktura VAT jest dokumentem handlowym, potwierdzającym operację gospodarczą pomiędzy sprzedającym a kupującym. W obrocie funkcjonują jeszcze inne faktury. Zalicza się w ich poczet fakturę VAT - marża, fakturę Vat zaliczkową, fakturę rozliczeniową (końcową) oraz fakturę pro forma.
Podstawowym typem faktury jest faktura VAT. Należy ją wystawić do siódmego dnia od daty wydania towaru lub wykonania usługi. W przypadku, gdy podatnik świadczy usługi ciągłe, a na fakturze określa wyłącznie miesiąc i rok dokonania sprzedaży, fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od zakończenia miesiąca, w którym dokonano tej dostawy. Faktura VAT jest najczęściej stosowanym dokumentem w obrocie gospodarczym, jednak nie jedynym. Poza nią występują inne dokumenty w zależności od charakteru zdarzenia gospodarczego.
Faktura VAT-marża
Bardzo ciekawą budowę posiada faktura VAT-marża. Wyglądem różni się od pozostałych. Ma zastosowanie w obrocie artykułami używanymi oraz w usługach turystycznych. Zgodnie z ustawą o VAT, marża to różnica między kwotą należności, jaką musi uiścić nabywca usługi lub produktu, a ceną, jaką zapłacił sprzedawca zakupując je od innych dostawców (transport, wyżywienie, ubezpieczenie, zakwaterowanie). Faktura VAT-marża ma uproszczoną budowę w porównaniu do zwykłej faktury VAT. Nie musi zawierać następujących danych:
- ceny jednostkowej netto,
- sumy wartości sprzedaży z uwzględnieniem stawki,
- kwoty podatku od sumy wartości sprzedaży netto,
- stawki podatku,
Podatnicy nie muszą również wyszczególniać na tej fakturze wysokości swojej marży. W dokumencie tym wpisują wyłącznie:
- adresy,
- nazwę towaru lub usługi,
- dzień, miesiąc, rok dokonania sprzedaży,
- imię, nazwisko/ nazwę sprzedawcy,
- kwotę należności ogółem wyrażoną cyframi oraz słownie dzień,
- numery NIP sprzedawcy i nabywcy,
- jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów lub rodzaj wykonanych usług.
System opodatkowania VAT-marża rozwiązuje problem, jaki stanął przed prawodawcą po wprowadzeniu nowej ustawy o VAT. Pozwala on opodatkować jedynie realny przychód podatnika, a nie jego obrót.
Faktura VAT zaliczkowa
Faktura VAT zaliczkowa jest dokumentem potwierdzającym wpływ przedpłaty w całości, bądź w części, przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi. Jeśli zatem sprzedawca lub wykonawca usługi otrzymał wcześniej przedpłatę, zaliczkę, zadatek, czy ratę, ma on obowiązek wystawienia faktury do siedmiu dni od daty otrzymania kwoty, lecz nie później niż do końca miesiąca, w którym tę kwotę otrzymał. Faktura zaliczkowa , zawierać powinna:
- dane dotyczące zamówienia lub umowy,
- datę otrzymania części/ całości należności (przedpłaty, zaliczki, zadatku, raty), jeśli ta nie pokrywa się z datą wystawienia faktury,
- dzień, miesiąc, rok dokonania sprzedaży,
- numery NIP sprzedawcy i nabywcy,
- daty wystawienia oraz numery poprzednich faktur zaliczkowych (jeżeli je wystawiano) oraz sumę kwot pobranych wcześniej części należności brutto,
- oznaczenie "Faktura VAT" lub "Faktura VAT- MP",
- kwotę podatku,
- kwotę otrzymanej części lub całości należności brutto,
- imię, nazwisko/ nazwę sprzedawcy i nabywcy,
- stawkę podatku.
Faktura rozliczeniowa (końcowa)
W przypadku, gdy faktury zaliczkowe nie pokrywają całej sumy brutto zamówienia, sprzedający - po zbyciu towaru lub wykonaniu usługi - wystawia fakturę na zasadach ogólnych. Sumę wartości na fakturze w tym wypadku, pomniejsza się o kwotę otrzymanych części należności, natomiast wartość podatku pomniejsza się o sumę kwot podatku wykazanego w fakturach zaliczkowych. Taka faktura nazwana jest fakturą rozliczeniową lub końcową. Powinna ona zawierać numery faktur zaliczkowych wystawionych przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi.
W sytuacji, gdy faktury zaliczkowe obejmują całą cenę brutto towaru lub usługi, sprzedawca nie ma obowiązku wystawienia faktury rozliczeniowej.
Faktura pro forma
Faktura pro forma w przeciwieństwie do wyżej wymienionych faktur nie jest dokumentem księgowym. Może ona służyć jako kalkulacja uzgodnionych cen lub zamówienie. Polskie przepisy nie regulują kwestii wystawiania faktur pro forma, mimo to funkcjonują one w obrocie gospodarczym i chętnie są wykorzystywane przez przedsiębiorców.
Faktura pro forma składa się z tych samych elementów, co faktura VAT. Wyróżnia ją tylko oznaczenie "Faktura pro forma" zamiast "Faktura VAT". Co ważne, taka faktura nie zwalnia podatnika z obowiązku wystawienia faktury według wymogów ogólnych, bowiem sama nie potwierdza dokonania transakcji. Nie jest zatem w myśl przepisów ustawowych dowodem księgowym, a co za tym idzie, podatnik nie ma możliwości ujęcia jej w rejestrach VAT.
W obrocie handlowym faktura pro forma pełni funkcję swego typu propozycji transakcji sprzedaży towarów lub usług. Spełnia też rolę informacyjną, gdyż za jej pomocą sprzedający prezentują nabywcom warunki umowy sprzedaży. Ponadto, faktura pro forma może być uznawana za potwierdzenie przyjęcia zamówienia, z kolei dla klienta może być informacją o konieczności wpłacenia przedpłaty.