Firma dla osoby niepełnoletniej. Czy to możliwe?

Założenie działalności gospodarczej przez osobę niepełnoletnią to jeden z dowodów na to, że polskie przepisy nie są do końca precyzyjne. Teoretycznie bowiem prawo nie zabrania nieletniemu prowadzenia firmy. W rzeczywistości jednak okazuje się, że jest to praktycznie niemożliwe.

Dla wszystkich przedsiębiorców najważniejszym aktem prawnym jest ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. To ona definiuje, kto może być przedsiębiorcą. W myśl artykułu 4 tego dokumentu przedsiębiorcą może być:

• osoba fizyczna,
• osoba prawna,
• jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną,

wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Ważnym warunkiem jest również posiadanie przez taką osobę zdolności prawnej. Do tego momentu nie widać żadnych przeciwwskazań, które zabraniałyby prowadzenia firmy osobie niepełnoletniej.

Zdolność prawna oznacza, że takiej osobie przysługują prawa oraz obowiązki prawne. Co trzeba zrobić, żeby taką zdolność otrzymać? Niewiele, bo w myśl Kodeksu cywilnego przysługuje każdemu już od chwili urodzenia. Od momentu przyjścia na świat człowiek staje się również automatycznie osobą fizyczną.

Każdy człowiek spełnia więc wszystkie warunki, które stawia ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, żeby zostać przedsiębiorcą. Z pozoru nic więc nie stoi na przeszkodzie, żeby firmę założyła osoba niepełnoletnia.

Choć żadne przepisy nie mówią o tym wprost, to, jak wskazuje Ministerstwo Gospodarki, "z punktu widzenia obrotu gospodarczego kluczowe znaczenie odgrywa jednak, jak się wydaje, zdolność do czynności prawnych".

To właśnie zdolność do czynności prawnych jest obowiązkowa do założenia firmy. Oznacza, w dużym uproszczeniu, prawo do "decydowania o sobie", a więc na przykład podpisywania umów czy zaciągania zobowiązań. Każda umowa podpisana przez osobę bez zdolności do czynności prawnych staje się automatycznie nieważna. Ciężko zatem sobie wyobrazić właściciela firmy, który nie może podpisać żadnej umowy.

A żeby ją uzyskać, w przeciwieństwie do zdolności prawnej, nie wystarczy się po prostu urodzić. Po ukończeniu 13 lat człowiek ma ograniczoną, a po osiągnięciu pełnoletniości - pełną zdolność do czynności prawnych. Co znaczy ograniczoną? Tyle, że na każdą czynność prawną (na przykład podpisanie umowy) osoba między 13. a 18. rokiem życia musi mieć zgodę ustawowego przedstawiciela, czyli na przykład rodzica.

Teoretycznie zatem nic nie stoi na przeszkodzie, żeby osoba starsza niż 13 lat była przedsiębiorcą. W jej imieniu jednak wszystkie decyzje będzie musiał podejmować opiekun, czyli na przykład rodzic. W praktyce często takie sytuacje się zdarzają, na przykład gdy dziecko tuż przed uzyskaniem pełnoletniości rejestruje firmę na jednego z rodziców, a tuż po osiemnastce "przepisuje" ją na siebie.

Podobnie ma się sytuacja związana z dziedziczeniem lub przekazywaniem darowizny. Jeśli dziecko na przykład otrzyma firmę w spadku, to staje się przedsiębiorcą, ale do uzyskania przez nie pełnoletniości wszystkie decyzje podejmuje w jego imieniu rodzic lub inny przedstawiciel ustawowy.

Poza wymienionymi wyżej przypadkami należy stwierdzić, że firmę może założyć osoba pełnoletnia, która ma pełną zdolność do czynności prawnych (i nie została na przykład ubezwłasnowolniona).