Ktoś, kto chce założyć własną firmę, ale nie ma pomysłu na biznes, może skorzystać z gotowego rozwiązania i stworzyć miejsce pod istniejącym szyldem. Taką możliwość zapewnia franczyza, w ramach której działalność uzyskuje zezwolenie na sprzedaż dóbr lub świadczenie usług.
Istotą franczyzy jest udostępnianie przez franczyzodawcę (tzw. sprzedawcę pomysłu) prawa do korzystania z dostępnej koncepcji biznesu przez franczyzobiorcę za określone wynagrodzenie.
Zawartość umowy i wysokość opłat
Stronami umowy mogą być zarówno osoby prawne i fizyczne, jak i tzw. osoby ustawowe. Treścią stosunku jest przekazanie uprawnień do korzystania z praw, renomy oraz know-how macierzystego przedsiębiorcy. Zdarza się, że franczyzodawca określa minimalne wstępne wymagania, które druga strona musi spełnić.
Świadczeniem franczyzobiorcy jest wynagrodzenie, ustalane w formie opłaty wstępnej oraz opłat okresowych. Wysokość pierwszej z nich zależy od rodzaju działalności oraz od pozycji na rynku, którą wypracował franczyzodawca. Może więc wynosić od kilkunastu do kilkuset tysięcy złotych. Opłaty okresowe natomiast mogą być stałe lub stosunkowe, czyli ustalane w zależności od kwoty obrotu lub osiąganego dochodu.
Często w dokumencie mogą znaleźć się też zastrzeżenia ograniczające swobodę działań przedsiębiorcy, takie jak wskazanie określonych dostawców czy sprecyzowanie reguł dystrybucji lub receptur produkcji. Wynika to z dążenia do ujednolicenia marki i unikania nieuczciwej konkurencji.
Pakiet franczyzowy
Sposób prowadzenia działalności gospodarczej jest określony w ramach pakietu franczyzowego, czyli zespołu praw własności intelektualnej i przemysłowej. W jego skład wchodzą:
- procedury działań operacyjnych;
- uprawnienia do korzystania z nazw firmowych, znaków towarowych oraz wzorów użytkowych;
- dodatkowe usługi, np. szkolenia zatrudnianych pracowników;
- zaplecze merytoryczne w zakresie księgowości, administracji i marketingu;
- uprawnienia do kontroli przeprowadzanych przez franczyzodawcę;
- wykaz opłat, wnoszonych przez franczyzobiorcę;
Rodzaje franczyzy
W praktyce spotyka się różne rodzaje franczyzy, które występują w zależności od funkcjonowania firm. Przedsiębiorcy mogą wybrać następujące modele franchisingu:
- bezpośredni - franczyzodawca osobiście dokonuje kontroli, przeprowadza szkolenia i prowadzi działania marketingowe;
- pośredni - jeden z franczyzobiorców wykonuje wyżej wymienione zadania;
- wielokrotny - biorcy mogą sami otwierać kolejne oddziały na nowym terenie (liczba może być określona w umowie);
- masterfranczyza - franczyzobiorca ma wyłączność na funkcjonowanie w obrębie danego terytorium;
- przedstawicielstwo regionalne - przedstawiciel nie może podpisywać umów, a jego działalność ogranicza się wyłącznie do wyszukiwania nowych partnerów;
Inny rodzaj klasyfikacji następuje z uwzględnieniem typu prowadzonej działalności. W ramach tej kategorii można wyodrębnić trzy profile: franczyzę produkcyjną, handlową oraz franczyzę usług.