W każdym zakładzie pracy może zaistnieć potrzeba pozostawienia załogi lub jej części w gotowości do świadczenia pracy, czyli pełnienia tzw. dyżuru. Np. pracownicy działów technicznych pełnią dyżury, by w razie jakiejkolwiek awarii szybko zareagować i usunąć usterkę.
Zgodnie z art. 151 (5) Kodeksu pracy pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (tzw. dyżur).
Czy pracownik może odmówić pełnienia dyżuru?
Pracownik nie może odmówić pełnienia dyżuru. Konieczność podporządkowania się poleceniu objęcia dyżuru wynika z podstawowych obowiązków pracowniczych.
Jeśli pomimo polecenia służbowego, pracownik nie pozostanie w gotowości do pracy - jego zachowanie może zostać potraktowane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. A to już uzasadniona przyczyna rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika.
| Uwaga! |
| --- |
| Dyżuru nie można zlecać osobom, dla których prawo ogranicza wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych. Chodzi tutaj o kobiety w ciąży, pracowników młodocianych oraz osoby niepełnosprawne czy osoby opiekujące się dziećmi do lat 4 - bez ich zgody). |
Jak długo może trwać dyżur?
Przepisy Kodeksu pracy nie odnoszą się bezpośrednio do czasu, jaki można przeznaczyć na dyżurowanie.
Pamiętać jednak należy, iż czas pełnienia dyżuru (niezależnie od tego, czy pracownik wykonywał pracę czy też nie) - nie może naruszać prawa pracownika do 11 godzinnego, nieprzerwanego dobowego odpoczynku oraz do 35 godzinnego odpoczynku tygodniowego .
Do czasu pracy wlicza się tylko tę część dyżuru, w której pracownik świadczył pracę.A zatem pracownik, który pracuje 8 godzin, w danym dniu może pełnić dyżur przez maksymalnie 5 godzin. W ten sposób w „pracy" pozostaje przez 13 godzin, a pozostałe 11 godzin doby pracowniczej - odpoczywa.
Rekompensata za dyżur
Kwestię rekompensaty za dyżur należy rozpatrzyć w odniesieniu do miejsca, w którym pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy.
- Dyżur w zakładzie pracy lub miejscu wskazanym przez pracodawcę
Za czas takiego dyżuru pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego - *wynagrodzenie *wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia.
Natomiast za czas wykonywania pracy podczas dyżuru, pracownik otrzymuje wynagrodzenie na zasadach ogólnych. A ponieważ jest to praca w godzinach nadliczbowych - pensja zostaje powiększona o dodatek za pracę nadliczbową.
- Dyżur pełniony w domu
Za dyżur pełniony w domu pracownikowi *nie przysługuje wynagrodzenie ani czas wolny. *Dopiero gdy podczas dyżuru pracownik będzie wykonywał pracę - otrzyma wynagrodzenie na zasadach ogólnych powiększone o dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
| Uwaga! |
| --- |
| Czasu wolnego ani wynagrodzenia za dyżur w zakładzie pracy nie otrzymują pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Chodzi tutaj o pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Do osób z tej grupy nie stosuje się także przepisów dot. dobowego i tygodniowego odpoczynku. |