Jak kwalifikować zwolnienie z długu z tytułu odsetek?

Wśród kategorii zdarzeń skutkujących powstaniem przychodów, ustawa o PDOP wymienia wartość umorzonych bądź przedawnionych zobowiązań, w tym także z tytułu zaciągniętych pożyczek (kredytów) w bankach oraz środków na rachunkach bankowych. Ponieważ obowiązujące regulacje tej ustawy nie wskazują, co należy rozumieć przez umorzenie zobowiązania, w związku z tym pojęciu temu nadaje się znaczenie przyjęte w regulacjach prawa cywilnego. Należy mieć jednak na uwadze, że prawo cywilne nie posługuje się pojęciem umorzenia zobowiązania, lecz reguluje instytucję zwolnienia z długu, czyli wygaśnięcia zobowiązania, które ma ten sam skutek - zmniejszenie bądź wygaśnięcie zobowiązania pieniężnego w wyniku zrzeczenia się takiej należności przez wierzyciela.

Zwolnienie z długu ma miejsce, gdy wierzyciel zwalnia z długu dłużnika, a dłużnik zwolnienie przyjmuje, w wyniku czego zobowiązanie wygasa (tak art. 508 kodeksu cywilnego). Jak wynika z powyższego, do zwolnienia z długu potrzebne jest działanie dwóch stron – wierzyciela i dłużnika, który musi podjąć decyzję, czy w jego interesie leży wyrażenie zgody na zwolnienie go z długu wobec wierzyciela. Oznacza to, iż zwolnienie z długu nie jest czynnością jednostronną i wymaga złożenia przez dłużnika oświadczenia o jego przyjęciu. Tak więc, do umorzenia wierzytelności konieczne jest zawarcie przez strony umowy.

Zatem umorzenie wierzytelności wiązać się będzie z powstaniem u podatnika przychodu podlegającego opodatkowaniu, na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy o PDOP. Jednocześnie powstały z tego tytułu przychód powinien być rozpoznany w dacie zawarcia umowy o zwolnienie z długu (wystąpienia skutku prawnego). Przy tym na powyższą kwalifikację bez wpływu pozostanie fakt, iż umorzenie dotyczyć będzie kwoty należności, powstałej pierwotnie z tytułu niezapłaconych odsetek.

Bez względu bowiem na tytuł, z jakiego wynika omawiane zobowiązanie, powołana regulacja nakazuje uwzględnianie w przychodach podatkowych wszelkich umarzanych wierzytelności (z określeniem wyjątków nie mających jednak zastosowania w niniejszej sytuacji). Brak jest zatem przepisów, które zawierałyby wyłączenie z kategorii przychodów umorzonych wierzytelności powstałych z określonych tytułów, jakim są np. odsetki. Ustawa o PDOP wskazuje jedynie, że do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów), co nie wpłynie jednak na przyjętą kwalifikację.

Analogiczne stanowisko przedstawił również Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. IBPBI/2/423-1351/12/AK, gdzie wyjaśnił: _ Wartość umorzonych odsetek, jako przychód, nie mieści się zakresowo ani w art. 12 ust. 4 pkt 1 ani w art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o pdop. Okoliczność bowiem, że umorzone odsetki nie są zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o pdop kosztem uzyskania przychodów nie jest tożsama z niezaistnieniem u tego samego podmiotu przychodu w związku z przysporzeniem z tytułu umorzenia odsetek. W sytuacji umorzenia odsetek, świadczeniobiorca osiąga bowiem korzyść majątkową o konkretnym wymiarze, gdyż zmniejsza się zobowiązanie, jakie musiałby zapłacić, gdyby do umorzenia nie doszło. Zatem z punktu widzenia ekonomicznego i prawnego, należy uznać rezygnację z zastrzeżonych pierwotnie odsetek za zmniejszenie pasywów podatnika, czyli przysporzenie określonej korzyści w skali globalnej majątku Wnioskodawcy. _

Zatem rezygnacja wierzyciela z dochodzenia należnej mu kwoty odsetek, wpłynie na wysokość podatku dochodowego u zwolnionej z długu spółki, powodując zwiększenie jej przychodów.