Jak rozliczać środki trwałe otrzymane w spadku lub darowiźnie?

Przedsiębiorca otrzymujący środek trwały w ramach darowizny lub spadku nie wykazuje przychodu w KPiR i nie musi płacić podatku dochodowego w związku z takim nabyciem majątku. Wspomniane świadczenia podlegają bowiem odrębnemu podatkowi od spadków i darowizn. Aby nabyty w spadku lub darowiźnie składnik majątku stał się majątkiem firmowym, wystarczy sporządzić oświadczenie o włączeniu go do ewidencji środków trwałych. Podlega on wówczas amortyzacji na takich samych zasadach, jak inne środki trwałe.

Określenie czy dany składnik majątku nabyto w drodze spadku zwykle nie stwarza problemów. Wątpliwości mogą się pojawić, gdy przekazanie składnika majątku nie było efektem postępowania spadkowego. W takiej sytuacji kluczowe jest rozróżnienie pomiędzy nieodpłatnym świadczeniem a darowizną. Każda z tych form otrzymania środka trwałego podlega innym zasadom opodatkowania. Wobec przychodu związanego z nieodpłatnym świadczeniem stosuje się przepisy ustawy o PIT, zaś darowizna jest objęta odrębnymi przepisami prawa podatkowego (podobnie jak spadek).

Każde nieodpłatne świadczenie musi spełniać dwa zasadnicze warunki:

• wystąpienie konkretnej korzyści (pieniężnej lub majątkowej) po jednej ze stron,
• brak równoważnej zapłaty (dopuszczalna płatność częściowa).

Darowizna jako szczególny przypadek nieodpłatnego świadczenia występuje, jeżeli zachodzą następujące okoliczności:

• przekazanie danego składnika majątku nie ma związku z inną umową cywilną,
• darczyńca nie otrzymuje żadnych korzyści materialnych,
• oświadczenie darczyńcy zostało sporządzone w odpowiedniej formie,
• przedsiębiorca przyjął darowiznę (dla celów podatkowych zaleca się sporządzenie potwierdzenia w formie pisemnej).

W kontekście wymagań formalnych należy również nadmienić, że oświadczenie osoby przekazującej nieruchomość, prawo użytkowania wieczystego lub spółdzielcze prawo do lokalu, musi być zawarte w formie aktu notarialnego (w przeciwnym razie nie wywoła ono żadnego skutku prawnego). Szczególne zasady dotyczą też darowizny przedsiębiorstwa: obowiązuje forma pisemna z notarialnie poświadczonym podpisem (pod rygorem nieważności). W pozostałych przypadkach dopuszczalne są umowy pisemne, a nawet ustne. Warto jednak pamiętać, że tylko forma aktu notarialnego pozwala obdarowanemu przedsiębiorcy na skuteczną interwencję w razie niewykonania przyrzeczonej darowizny.

Przedsiębiorcy często uważają, że zakwalifikowanie odziedziczonego lub przekazanego majątku do ewidencji środków trwałych uprawnia ich do powiększenia kosztów działalności gospodarczej o sumę zapłaconego podatku od spadków i darowizn. Jednak taka interpretacja przepisów jest błędna, gdyż podatek od spadków i darowizn znajduje się w katalogu wydatków, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.

Jak wycenić środek trwały ze spadku lub darowizny?

Kwalifikacja mienia do ewidencji środków trwałych zawsze wiąże się z koniecznością określenia jego wartości. W przypadku odziedziczonego majątku jedynym kryterium wyceny jest bieżąca wartość rynkowa. Natomiast składniki majątku pozyskane za sprawą darowizny są wyceniane wedle kwoty wyszczególnionej w umowie lub według wartości rynkowej z dnia przekazania, jeżeli umowa nie precyzuje wartości. Oczywiście umowa darowizny zawierająca wycenę majątku różniącą się od aktualnej wartości rynkowej może wzbudzić podejrzenia fiskusa.

Podatnicy powinni pamiętać, że prawo przewiduje możliwość zweryfikowania wartości początkowej odziedziczonych lub otrzymanych środków trwałych. Takie rozwiązanie ma zapobiegać zawyżaniu odpisów amortyzacyjnych. Relacje przedsiębiorców wskazują, że szczególnym zainteresowaniem organów podatkowych cieszą się osoby otrzymujące nieruchomości oraz samochody. Pierwszym krokiem fiskusa jest wezwanie podatnika do złożenia wyjaśnień. Jeżeli argumenty przedsiębiorcy nie są przekonujące, prawidłowa wartość środka trwałego jest określana z uwzględnieniem opinii rzeczoznawcy (powołanego przez urząd skarbowy).

Warto pamiętać, że przedsiębiorca może zostać obarczony koniecznością zapłaty gaży rzeczoznawcy. Dzieje się tak, gdy różnica pomiędzy ostatecznym szacunkiem majątku a wartością zadeklarowaną w ewidencji przekracza 33 procent. W przeciwnym wypadku wynagrodzenie specjalisty opłaca fiskus.