Zbycie wierzytelności nieściągalnych może spowodować powstanie określonych skutków w zakresie podatku VAT. W szczególności powinniśmy się zastanowić nad konsekwencjami w przypadku, gdy podatnik uprzednio skorzystał z tzw. ulgi na złe długi w odniesieniu do zbywanych wierzytelności nieściągalnych.
Chodzi więc o sytuację, gdy podatnik skorygował (pomniejszył) należny podatek VAT z tytułu zbywanych wierzytelności nieściągalnych.
Ustawa o VAT nakłada bowiem na podatnika obowiązek zwiększenia podatku należnego w sytuacji, gdy po skorygowaniu należnego podatku VAT należność związana z wierzytelnością nieściągalną została uregulowana w jakiejkolwiek formie.
Uregulowanie wierzytelności
W przypadku uregulowania należności przez dłużnika, podatnik obowiązany jest zwiększyć podatek należny (w całości lub w części) w rozliczeniu za okres, w którym należność została przez dłużnika uregulowana (w całości lub w części). W przypadku więc zaledwie częściowej zapłaty należności przez dłużnika, podatek należny powinien zostać zwiększony jedynie w odniesieniu do tej części należności, która została uregulowana.
| Przykład |
| --- |
| Podatnik X jest wierzycielem Dłużnika Y. Wierzytelność nieściągalna wobec Dłużnika Y opiewa na kwotę brutto w wysokości 1.220 PLN. Podatnik X z tytułu tej wierzytelności skorzystał z tzw. ulgi na złe długi i w miesiącu październiku 2009 r. skorygował należny podatek VAT o kwotę 220 PLN. Dnia 16 listopada 2009 r. Dłużnik Y uregulował należność, wpłacając na rzecz Podatnika X połowę należności, tj. kwotę brutto w wysokości 610 PLN. Podatnik X powinien więc w rozliczeniu za miesiąc listopad 2009 (lub za ostatni kwartał tego roku podatkowego, jeśli Podatnik X rozlicza VAT kwartalnie) zwiększyć należny podatek VAT proporcjonalnie do uregulowanej części należności, tj. o kwotę 110 PLN. |
Obowiązek zwiększenia należnego podatku VAT powstaje w przypadku, gdy po dokonaniu przez podatnika korekty należność została uregulowana w jakiejkolwiek formie.
Użyte w ustawie wyrażenie _ uregulowana w jakiejkolwiek formie _ może jednak wywoływać pewne problemy praktyczne. Wyrażenie to nasuwa bowiem pewne wątpliwości interpretacyjne w zakresie powstania obowiązku zwiększenia podatku należnego przez podatnika. W świetle regulacji ustawowej kontrowersyjna jest więc kwestia, czy należność może być uregulowana jedynie przez dłużnika, czy też również przez podmiot trzeci. Niejasne jest także, czy zbycie wierzytelności nieściągalnej jest równoznaczne z uregulowaniem tej wierzytelności.
Zbycie wierzytelności jako jej uregulowanie
W opinii niektórych ekspertów podatkowych, ustawa nie wprowadza zarówno wymogu uregulowania należności na rzecz wierzyciela, jak i wymogu, aby należność została uregulowana tylko i wyłącznie przez dłużnika. W związku z tym, uregulowanie należności lub jej części przez podmiot trzeci również spowoduje, że u podatnika powstanie obowiązek zwiększenia podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność lub jej część zostanie uregulowana (zob. sygn. akt: IPPP2/443-161/09-4/SAP).
Zgodnie z taką wykładnią przepisu ustawy, w przypadku zbycia wierzytelności np. na podstawie umowy faktoringu, podatnik będzie musiał zwiększyć podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym otrzyma on określoną należność (w całości lub w części) od nabywcy wierzytelności (faktora).
Stanowisko takie nie znajduje jednak uzasadnienia na tle omawianego przepisu ustawy, który wyraźnie rozróżnia _ uregulowanie _ wierzytelności od jej _ zbycia _. W związku z tym, otrzymane wynagrodzenie z tytułu zbycia wierzytelności nieściągalnej nie może być identyfikowane z _ uregulowaniem _ tej wierzytelności.
Otrzymanie wynagrodzenia z tytułu zbycia wierzytelności jest w sensie prawnym odrębną czynnością prawną, za którą wierzyciel otrzymuje wynagrodzenie. Nie zmienia to jednak faktu, że zbyta wierzytelność nie przestaje istnieć wobec dłużnika, co oznacza, że nie może ona zostać uznana za uregulowaną. Na tle powyższego, w przypadku zbycia wierzytelności na rzecz podmiotu trzeciego, na podatniku nie powinien ciążyć obowiązek zwiększenia podatku należnego, a więc dokonania ponownej korekty podatku VAT.
Nie można jednak wykluczyć, że urzędy skarbowe będą nakazywały podatnikom dokonanie zwiększenia podatku należnego w przypadku zbycia wierzytelności. Dodatkowo - choć wydaje się to absurdalne z perspektywy przepisów - mogą one uznać fakt zbycia za ustanie spełnienia warunku umożliwiającego w ogóle skorzystanie z tzw. ulgi na złe długi. Powodowałoby to niestety konieczność zwiększenia podatku należnego w stosunku do całej wierzytelności objętej ulgą, bez względu na cenę jej sprzedaży.
Tomasz Piekielnik jest doradcą podatkowym, Partnerem w Kancelarii Piekielnik i Partnerzy
Karolina Kierod jest konsultantką podatkową w Kancelarii Piekielnik i Partnerzy