Kontrola VAT w zlikwidowanej spółce

Podatnikiem podatku od towarów i usług jest obecnie spółka cywilna, nie jej wspólnicy. Po likwidacji działalności w takiej formie podatnik VAT przestaje istnieć. Fiskus ma natomiast problemy z przeprowadzaniem kontroli VAT nieistniejącej spółki.

Projekt ustawy wprowadzającej ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, który znajduje się w uzgodnieniach międzyresortowych, przewiduje zmiany m.in. w Ordynacji podatkowej w zakresie kontroli podatkowej. Zgodnie z nowymi regulacjami, w razie rozwiązania lub likwidacji spółki osobowej, kontrolę w zakresie jej dotyczącym będzie się prowadzić wobec byłych wspólników tej spółki.

Dziś podatnicy prowadzący spółkę cywilną, którzy uchylają się od obowiązków związanych z podatkiem od towarów i usług, aby nie ponieść tego konsekwencji, mogą zlikwidować działalność licząc na to, że fiskus pozostanie bezradny.

Obecnie zlikwidowanie spółki cywilnej nie oznacza, że urząd skarbowy nie może jej w ogóle sprawdzić. Ma jednak problem z kontrolą VAT w takiej sytuacji.

Spółka cywilna, jak również osobowe spółki prawa handlowego z chwilą likwidacji tracą byt prawny, a zatem z tym momentem przestają być również podatnikiem VAT.

Według Mirosławy Przewoźnik-Kurzycy, radcy prawnego, menedżera w PricewaterhouseCoopers, podobnie jest w przypadku likwidacji spółki kapitałowej, gdy brak jest następstwa prawnego.

- Istotne jest to, że - w przeciwieństwie do wspólników spółek kapitałowych - wspólnicy spółki cywilnej zgodnie z art. 115 Ordynacji podatkowej ponoszą odpowiedzialność za zaległości podatkowe tej spółki w VAT nawet po jej rozwiązaniu. Wydając decyzję o odpowiedzialności wspólników, organ powinien jednocześnie określić zobowiązanie podatkowe spółki - argumentowała Mirosława Przewoźnik-Kurzyca.

Jednocześnie dodała, że przy obecnym braku możliwości przeprowadzenia kontroli ze względu na nieistnienie podatnika (w przypadku VAT) określenie prawidłowego zobowiązania spółki cywilnej przez organ podatkowy może być bardzo utrudnione. Dlatego zapewne proponuje się zmianę w Ordynacji podatkowej dającą większe możliwości organom podatkowym w zakresie kontroli.

Również Tomasz Rysiak, prawnik z kancelarii Magnusson, uważa, że nie tylko zlikwidowana spółka cywilna nie może być kontrolowana w zakresie VAT, lecz dotyczy to również jej byłych wspólników.

- Wśród podmiotów, które mogą być kontrolowane przez organy podatkowe, Ordynacja podatkowa wymienia podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych. W tym katalogu brak jest osób trzecich w rozumieniu art. 115 Ordynacji podatkowej, które z mocy decyzji organów mogą być odpowiedzialne za zobowiązania podatkowe, a w grupie tej znajdują się również wspólnicy spółki cywilnej - tłumaczył Tomasz Rysiak.

Według niego brak możliwości kontroli przez organy podatkowe wspólników zlikwidowanej spółki cywilnej potwierdza również orzecznictwo sądów administracyjnych. W wyroku z 9 listopada 2005 r. (sygn. III SA/Wa 2318/05; niepublikowany) WSA w Warszawie stwierdził, że w świetle przepisów ustawy o kontroli skarbowej niedopuszczalne jest prowadzenie postępowania kontrolnego w stosunku do wspólników zlikwidowanej spółki cywilnej w zakresie podatku od towarów i usług.

Oceniając dzisiejsze przepisy Ordynacji podatkowej, można dojść do wniosku, że zawierają one pewną lukę prawną. Eksperci uważają jednak, że jest to luka pozorna.

Marcin Panek, doradca podatkowy w kancelarii White & Case, podkreślił w rozmowie z nami, że literalne brzmienie art. 281 Ordynacji podatkowej mogłoby pozornie sugerować brak możliwości przeprowadzenia kontroli w spółce cywilnej, która utraciła status podatnika VAT.

- Przepis ten jednak nie wymaga, aby kontrolowany był podatnikiem w chwili dokonywania czynności kontrolnych. Zlikwidowana spółka cywilna pozostawia swoją historię podatkową, która może stać się przedmiotem kontroli podatkowej. Precyzyjnie rzecz ujmując, byłaby to kontrola dokumentacji spółki za okresy, w których była ona podatnikiem VAT - tłumaczył Marcin Panek.

Wskazał również, że zgodnie z art. 115 Ordynacji podatkowej, wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie ze spółką za jej zaległości podatkowe. Kontrola dokumentacji spółki cywilnej zmierzałaby zatem do ustalenia ewentualnej odpowiedzialności jej wspólników. Odpowiedzialność wspólników nie jest przy tym uzależniona od uprzedniego przeprowadzenia postępowania podatkowego i wydania decyzji wymiarowej wobec samej spółki.

Jak już wskazywałam, prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej powoduje, że na gruncie podatku od towarów i usług podatnikiem jest spółka, a nie jej wspólnicy.

Maciej Cichański z Izby Skarbowej w Bydgoszczy zwrócił uwagę na fakt, że kończąc prowadzenie działalności gospodarczej spółka składa do właściwego urzędu skarbowego na formularzu VAT-Z zgłoszenie o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Od tego momentu za jej zaległości w zakresie VAT odpowiadają jej dotychczasowi wspólnicy. Odpowiedzialność każdego z nich ograniczona jest do zaległości podatkowych z tytułu zobowiązań, które powstały w okresie, gdy był on wspólnikiem spółki.

- Organ podatkowy, orzekając o odpowiedzialności wspólników za zaległości podatkowe spółki, równocześnie określa wysokość zobowiązań podatkowych. Ponieważ zobowiązanie z tytułu VAT powstaje z mocy prawa, organ podatkowy orzeka o jego wysokości również po likwidacji spółki cywilnej - dodał Maciej Cichański.

Jak podkreślił, organ zobowiązany jest ewentualnie określić zobowiązanie podatkowe w prawidłowej wysokości, tym samym przy wydawaniu decyzji powinien przeprowadzić postępowanie zgodnie ze wszystkimi zasadami określonymi w Ordynacji podatkowej, dokonać weryfikacji prowadzonej przez spółkę dokumentacji podatkowej, do której przechowywania po zakończeniu jej bytu prawnego zobowiązani są jej dotychczasowi wspólnicy, i określić w drodze decyzji wysokość zobowiązania byłych wspólników spółki.

Również w Izbie Skarbowej we Wrocławiu wyjaśniono nam, że nie można prowadzić kontroli w zakresie VAT po likwidacji spółki cywilnej, można natomiast przeprowadzić postępowanie podatkowe w stosunku do byłych wspólników w celu określenia zobowiązania podatkowego oraz ich odpowiedzialności za te zobowiązania i odsetki, o ile zostanie wykazane, że nastąpiło zaniżenie podstawy opodatkowania.