Każdy pracownik ma prawo do wypłacanego na czas wynagrodzenia. Ta podstawowa zasada jest doskonale znana zarówno pracownikom, jak i pracodawcom. Niestety często na znajomości prawa się kończy.
Tymczasem niewypłacanie wynagrodzeń zakorzeniło się wśród pracodawców na dobre. Niezależnie od swoich przyczyn, zjawisko to zasługuje na szczególne potępienie i należy je zwalczać.
Tego typu wnioski pojawiły się na jednym z ostatnich posiedzeń rządu. Ze sporządzonych analiz wynika, iż obecny system prawny dostatecznie chroni interesy pracowników. Problem pojawia się w samym egzekwowaniu tego prawa.
Przypomnijmy, iż zgodnie z art. 84 Kodeksu pracy - pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Nie jest więc dopuszczalnie, by pracownik zrezygnował z części bądź z całości swojej wypłaty.
Ustalona w umowie o pracę pensja powinna być wypłacona zgodnie z zasadami prawa pracy, oto one:
· wynagrodzenie wypłaca się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie
· wynagrodzenie miesięczne wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego
· jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia jest dniem wolnym od pracy - wynagrodzenie to wypłaca się w dniu poprzedzającym
· wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej; częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy
· wypłacane wynagrodzenie powinno trafić bezpośrednio do rąk pracownika. Inne formy wypłaty, jak np. przelew bankowy - są dozwolone tylko wówczas, gdy tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyrazi na to zgodę na piśmie
· potrącenia z wynagrodzenia mogą być dokonane jedynie w granicach dozwolonych przez przepisy prawa.
Prawo pracy przewiduje także sankcje dla niepłacących pracodawców. Karę grzywny (art. 282 k.p.) może otrzymać pracodawca, który wbrew obowiązkowi nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę, wysokość tego wynagrodzenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń. Od 1 stycznia 2004 roku wysokość grzywny w sprawach, w których oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy, wzrosła z 500 zł do 1000 zł.
Niepłacącego pracodawcę można również pociągnąć do odpowiedzialności karnej. Zgodnie bowiem z przepisami kodeksu karnego (art. 218) – kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Jak już wspomniano powyżej – same regulacje prawne nie są w stanie poradzić sobie z omawianym problemem. Rada ministrów uznała, iż wyeliminowanie patologii niewypłacania wynagrodzeń wymaga zdecydowanych działań władzy publicznej.
Proponuje się więc przeprowadzenie następujących działań:
· przedstawienie partnerom społecznym w ramach Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych możliwości rozważenia problemu określania w układach zbiorowych pracy, regulaminach wynagradzania lub innych aktach zakładowych - wysokości odsetek przysługujących pracownikom w sytuacji nieterminowego wypłacania wynagrodzenia
· rozważenie możliwości dokonania zmian prawnych, dotyczy to m.in. ustawy – Prawo zamówień publicznych: sądownie stwierdzone nieprawidłowości w wypłacaniu wynagrodzeń przez wykonawcę skutkowałoby rocznym zakazem powierzania zamówień publicznych
· przeprowadzenie społecznej kampanii informacyjnej, w której znaczącą rolę powinni odegrać partnerzy społeczni - organizacje pracodawców i związki zawodowe
· uruchomienie serwisu internetowego (na stronie Ministerstwa Gospodarki i Pracy) zawierającego "instrukcję postępowania" dla pokrzywdzonych pracowników
· uruchomienie w resorcie gospodarki i pracy infolinii ułatwiającej pokrzywdzonym pracownikom anonimowe sygnalizowanie problemu (zebrane informacje trafiałyby do PIP, której działania byłyby zintegrowane z działaniami służb skarbowych; należałoby także rozważyć możliwość uruchomienia podobnej infolinii przez PIP; korzystne byłoby również sygnalizowanie występujących nieprawidłowości partnerom społecznym)
· zwiększenie roli mediacji przy zaangażowaniu wojewódzkich komisji dialogu społecznego.
Źródło: Centrum Informacyjne Rządu, Komunikat po posiedzeniu Rady Ministrów z dnia 05.10.2004