Pod koniec kwietnia ubiegłego roku Prezydent podpisał ustawę z dnia 13 marca 2003 r o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844).
Ustawa ta weszła w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. (z wyjątkiem art. 15, który obowiązuje już od 1 lipca 2003 r.). Jednocześnie utraciła moc obowiązująca dotąd ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 wraz z późn. zm.)
Nowa ustawa ma na celu dostosowanie zasad przeprowadzania zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej (Dyrektywa Rady 98/59/WE z dnia 20.07.1998 r. dotycząca zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich w zakresie zwolnień grupowych).
Ustawa uwzględnia także zmiany wprowadzone nowelizacją Kodeksu Pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 26.07.2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146)
Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany
- Kryterium ilości zatrudnionych pracowników Nowa ustawa zawęża krąg pracodawców objętych regulacjami ustawy o zwolnieniach grupowych. Przepisy ustawy stosuje się bowiem w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
- Skrócenie okresu, w jakim dokonywane są zwolnienia Przepisy ustawy stosuje się w przypadku dokonywania zwolnień w okresie nieprzekraczającym 30 dni (wg poprzednich regulacji okres ten wynosił 3 miesiące).
- Ilość zwalnianych pracowników Regulacje dotyczące ilości zwalnianych pracowników w wyznaczonym przez ustawę okresie czasu są zbieżne z poprzednimi rozwiązaniami. Nowością jest wprowadzenie minimalnej ilości odchodzących pracowników w trybie porozumienia stron – minimum 5 osób. Dla zobrazowania wymienionych dotąd zmian przytaczamy treść obowiązującej od 1 stycznia br. definicji „zwolnienia grupowego” (art. 1 ustawy):
Przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron (jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników), jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:
· 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
· 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
· 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników
- zwanego dalej "grupowym zwolnieniem".
- Usunięcie ograniczeń prawa do odprawy Zgodnie z nowymi regulacjami prawo do odprawy przysługuje każdemu pracownikowi, bez względu na to, czy po rozwiązaniu stosunku pracy rozpoczyna on działalność gospodarczą, nabył prawo do emerytury, prowadzi gospodarstwo rolne itd. M.in. takie wyłączenia obowiązywały jeszcze do grudnia 2003 roku. Od stycznia br. ustawa nie przewiduje żadnych wyłączeń prawa do odprawy.
- Szczegółowa informacja dla powiatowego urzędu pracy Wprowadzono nowy etap w postępowaniu związanym z grupowym zwolnieniem - tzw. notyfikację. Notyfikację dokonuje się po zawarciu porozumienia dotyczącego zwolnienia, jej adresatem jest powiatowy urząd pracy, zawiera ona informacje dot. przyjętych ustaleń związanych z grupowym zwolnieniem, tj.: · liczba zatrudnionych i zwalnianych pracowników · przyczyny zwolnienia · okres, w ciągu którego ma być dokonane zwolnienie · informacja o przeprowadzonej konsultacji z zoz lub z przedstawicielami pracowników
Notyfikacja nie jest jednak wymagana w przypadku gdy zwolnienia są następstwem orzeczenia sądowego o likwidacji firmy, chyba że o przekazanie takich informacji zawnioskuje powiatowy urząd pracy.
Jednocześnie w nowej ustawie rezygnuje się z poprzednio obowiązującego rozwiązania, zgodnie z którym urząd pracy zawiadamiany był o planowanym zwolnieniu grupowym we wczesnym etapie powzięcia przez pracodawcę decyzji o dokonaniu zwolnień grupowych.
6.Wprowadzenie okresu ochronnego, poprzedzającego wypowiedzenia i zwolnienia pracowników
Wypowiedzenie pracownikowi stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia może nastąpić nie wcześniej niż po dokonaniu przez pracodawcę zawiadomienia PUP, a w przypadku gdy nie jest ono wymagane - nie wcześniej niż po zawarciu porozumienia lub ustaleniu regulaminu.
Rozwiązanie z pracownikiem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia zawiadomienia PUP, a w przypadku gdy nie jest ono wymagane - nie wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia zawarcia porozumienia lub ustalenia regulaminu. Nie dotyczy to przypadków rozwiązania z pracownikami stosunków pracy w razie zakończenia działalności pracodawcy wskutek prawomocnego orzeczenia sądowego.
- Głos przedstawicieli pracowników Nowa ustawa przyznaje przedstawicielom pracowników uprawnienia przewidziane w procesie grupowego zwolnienia dla zakładowych organizacji związkowych, w przypadku, gdy u danego pracodawcy takie organizacje nie działają.
- Wyższa maksymalna odprawa Zgodnie z zapisami nowej ustawy wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. Wraz z tegorocznym wzrostem minimalnego wynagrodzenia wrosła więc wysokość maksymalnej odprawy z 11 400 zł do 12 360 zł.
- Przepisy przejściowe Do trwających w dniu wejścia w życie ustawy postępowań dotyczących rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy na podstawie przepisów obowiązujących do grudnia 2003 roku - stosuje się dotychczasowe przepisy. Pracownikom, których stosunki pracy ulegną rozwiązaniu poczynając od dnia wejścia w życie ustawy, w następstwie ww. postępowań, przysługuje odprawa pieniężna na zasadach określonych w dotychczasowych przepisach, chyba że odprawa pieniężna przysługująca na podstawie nowej ustawy jest dla nich korzystniejsza. Pracownicy otrzymujący dodatek wyrównawczy w dniu wejścia w życie ustawy, którzy nie byliby uprawnieni do dodatku wyrównawczego na podstawie nowej ustawy, zachowują prawo do tego dodatku na zasadach określonych w dotychczasowych przepisach.