Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wchodzi w życie dnia 1 stycznia 2007 r. Wprowadza ona szereg zmian w zasadach opodatkowania osób fizycznych. Do najważniejszych zaliczyć należy zmianę zasad ustalania rezydencji podatkowej.
Obecnie obowiązujące kryterium rozgraniczenia między nieograniczonym (tzw. rezydencja podatkowa) a ograniczonym obowiązkiem podatkowym w ZOBACZ TAKŻE:
Polsce wprowadzono 1 stycznia 2003 roku. Zgodnie z tym kryterium zakres obowiązku podatkowego danej osoby fizycznej uzależniony jest od jej miejsca zamieszkania w Polsce. Osoby, które posiadają miejsce zamieszkania w Polsce, uznawane są za podatników podlegających w Polsce opodatkowaniu od całości swoich dochodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Natomiast osoby, które nie posiadają w Polsce miejsca zamieszkania, podlegają opodatkowaniu w naszym kraju jedynie od dochodów osiąganych na terytorium Polski (w tym od dochodów za pracę wykonywaną w Polsce). Ustawa podatkowa nie zawiera jednak definicji pojęcia „miejsce zamieszkania". W związku z tym w praktyce, w celu ustalenia, czy dana osoba posiada miejsce zamieszkania w Polsce, posługiwano się art. 25 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), w świetle którego „miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu". Zgodnie z utrwaloną wykładnią Sądu Najwyższego dotyczącą tego przepisu o tym, gdzie dana osoba
ma miejsce zamieszkania, decyduje nie tylko sam zamiar przebywania, lecz również okoliczności o charakterze osobistym i gospodarczym, które ten zamiar potwierdzają_ . _
Zdaniem ustawodawcy interpretacja pojęcia „miejsce zamieszkania" w świetle art. 25 k.c. wywoływała wiele problemów praktycznych zarówno dla organów podatkowych, jak i podatników. W związku z tym postanowiono od dnia 1 stycznia 2007 r. wprowadzić do u.p.d.o.f. *definicję osoby posiadającej miejsce zamieszkania *w Polsce. Zgodnie z dodanym art. 3 ust. 1a u.p.d.o.f. za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski uznawać się będzie osobę, która:
- 1) posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
- 2) przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Należy zauważyć, iż powyższe przesłanki rozdzielone są spójnikiem „lub", co oznacza, że wystarczy spełnienie którejkolwiek z nich, aby zostać uznanym za osobę posiadającą miejsce zamieszkania w Polsce, i w konsekwencji podlegającą w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.
Pierwsza przesłanka odwołuje się do pojęcia „ośrodka interesów życiowych" podatnika, przez co jest zbliżona do dotychczas obowiązującej regulacji, którą rozpatrywano w powiązaniu z art. 25 k.c. Do ustalenia rezydencji podatkowej nadal zatem będzie konieczna analiza powiązań osobistych i gospodarczych danej osoby. Należy jednakże zauważyć, iż w praktyce regulacja wchodząca w życie znacznie szerzej zakreśli krąg podmiotów posiadających w Polsce ośrodek interesów życiowych. Wynika to z faktu, iż w trakcie prac legislacyjnych w parlamencie zmieniono sformułowanie „ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze" na „centrum interesów osobistych lub gospodarczych". Istotna jest tu przede wszystkim zamiana spójnika „i" na „lub", która powoduje, że do uznania osoby za posiadającą miejsceZOBACZ TAKŻE:
zamieszkania w Polsce wystarczy, aby podatnik miał w Polsce np. ośrodek interesów gospodarczych, nawet jeśli z Polską poza interesami gospodarczymi nic go nie łączy (np. jego rodzina, bliscy i znajomi pozostają poza Polską i spędza on z nimi większość dni w roku).
W przeciwieństwie do powyższego kryterium, które ma charakter w znacznej mierze ocenny, druga przesłanka wydaje się mieć charakter zobiektywizowany, gdyż odwołuje się do liczby dni pobytu danej osoby w Polsce. W praktyce jednak kryterium to może być niekiedy trudne do zweryfikowania. Dotyczy to przede wszystkim osób często podróżujących po krajach Unii Europejskiej, gdzie ze względu na swobodę przemieszczania się osób problematyczne może być udowodnienie, że w danym roku osoba ta nie przebywała na terytorium Polski dłużej niż 183 dni.
Należy podkreślić, iż wyżej wymienione regulacje należy stosować z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. W praktyce oznacza to, iż w przypadku, gdy osoba fizyczna jest uznawana za rezydenta podatkowego nie tylko w Polsce, lecz także w kraju, z którym Polskę łączy umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, wówczas taki konflikt rezydencji rozstrzygany powinien być na podstawie reguł kolizyjnych (tzw. _ tie breaker rules _) zawartych w tej umowie.
Dokonując nowelizacji u.p.d.o.f., ustawodawca dodał do art. 3 przykładowe wyliczenie przychodów, które uważa się za dochody uzyskane na terytorium Rzeczypospolitej. Są to przychody z:
- a) pracy wykonywanej na terytorium Polski na podstawie stosunku pracy (i pokrewnych stosunków), bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
- b) działalności wykonywanej osobiście na terytorium Polski, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
- c) działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Polski,
- d) położonej na terytorium Polski nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości.
Warto zwrócić uwagę na punkt b) powyższego wyliczenia, albowiem wynika z niego, iż nierezydenci uzyskujący dochody z działalności wykonywanej osobiście będą zobowiązani opodatkować w Polsce jedynie te dochody, które są należne za czynności wykonane na terytorium Polski, a więc będzie tu miała zastosowanie podobna zasada, jaka obowiązuje już w przypadku dochodów ze stosunku pracy. Dotychczas zdarzało się, iż organy podatkowe twierdziły, że w przypadku działalności wykonywanej osobiście tylko częściowo na terytorium Polski nierezydent powinien opodatkować w Polsce całość dochodów z tej działalności, jeśli posiadał w Polsce tzw. stałą placówkę. Nowy przepis wydaje się dawać możliwość opodatkowania w Polsce jedynie tej części dochodów, która jest należna za działalność wykonaną fizycznie w Polsce, nawet jeśli w Polsce znajduje się stała placówka.