Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych to specjalny fundusz, który w 2003 roku - zgodnie z nowelizacją zawartą w ustawie z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 135, poz. 1146), tworzą pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej dwudziestu pracowników. Obowiązek tworzenia Funduszu nie dotyczy pracodawcy zatrudniającego mniej niż dwudziestu pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Pracodawca zatrudniający co najmniej dwudziestu pracowników, jednakże mniej niż dwudziestu pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, który nie tworzy Funduszu, wypłaca świadczenie urlopowe.
Zasady tworzenia i funkcjonowania funduszu uregulowane są w Ustawie z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zmianami).
Przypomnijmy, iż zgodnie z nowelą z dnia 26 lipca ubiegłego roku układy zbiorowe pracy mogą dowolnie kształtować wysokość odpisu na Fundusz, mogą również postanawiać, że u pracodawców zobowiązanych do utworzenia Funduszu bądź tych, którzy mimo braku obowiązku taki fundusz posiadali - Fundusz nie będzie tworzony.
Podstawę do wyliczenia odpisów stanowi kwota 1 803,94 zł. Jest to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej z drugiego półrocza 2002 roku, pomniejszone o składki ubezpieczeniowe płacone przez pracowników (Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 lutego 2003 r.) Poniżej przedstawiamy podstawowe odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w 2003 roku.
Na jednego zatrudnionego 37,5% 676,48 zł
Na jednego pracownika
zatrudnionego w szczególnie
uciążliwych warunkach pracy 50% 901,97 zł
Na pracownika młodocianego
I rok nauki: 5% 90,20 zł
II rok nauki: 6% 108,24 zł
III rok nauki: 7% 126,28 zł
Pracodawca ma prawo do zwiększenia odpisu podstawowego o 6,25 % przeciętnego wynagrodzenia na każdego zatrudnionego, w stosunku do którego orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. W 2003 roku kwota ta wynosi 112,75 zł. O identyczną kwotę można zwiększyć odpis na każdego emeryta czy rencistę, nad którym pracodawca sprawuje opiekę socjalną.
W 2003 roku nie ma już obowiązku zwiększania składki na Fundusz u pracodawców zatrudniających pracowników na obszarze, na którym występują szkodliwe uciążliwości dla środowiska.
Odpisy i zwiększenia na zakładowy fundusz socjalny obciążają koszty działalności pracodawcy. Wszystkie odpisy pracodawcy muszą przekazać na wyodrębniony rachunek bankowy do końca września, z tym że w terminie do 31 maja przekazać powinni kwotę stanowiącą co najmniej 75% równowartości odpisów.