Odszkodowanie za odjęcie prawa własności

W wyroku z dnia 24 stycznia 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie ( sygn. II FSK 1117/11) potwierdził, że każde odszkodowanie za odjęcie prawa własności na cel publiczny, którego zasady ustalania oraz wypłaty określają przepisy o gospodarce nieruchomościami korzysta ze zwolnienia podatkowego po spełnieniu warunków określonych w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie ma natomiast znaczenia, czy podstawa wypłacenia odszkodowania wynika z przejęcia nieruchomości z mocy prawa w trybie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, czy ustawy o gospodarce nieruchomościami i czy jest konsekwencją postępowania wywłaszczeniowego.

Należy jednak mieć na uwadze ograniczenia wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 29 powyższej ustawy, z których podatnicy nie zawsze zdają sobie sprawę, a które mogą być przyczyną powstania zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 21 ust. 1 pkt 3, który stanowi iż wolne od podatku dochodowego są odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Natomiast dyspozycja art. 21 ust. 1 pkt 29 obejmuje zwolnienie z podatku przychodów uzyskanych z tytułu odszkodowania wypłaconego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów ustawy o gospodarce
nieruchomościami.

Powyższe zwolnienie, na podstawie zdania drugiego przytaczanego przepisu, nie dotyczy przypadków, gdy właściciel nieruchomości o której mowa powyżej nabył jej własność w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego bądź odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50 proc. od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub w związku z realizacją prawa pierwokupu.

Powyższe przesłanki muszą być spełnione łącznie. Jeżeli więc dla przykładu podatnik nabył nieruchomość 20 stycznia 2009 r. a decyzja o wywłaszczeniu uprawomocniła się 20 grudnia 2011 r. to podatnikowi nie przysługuje zwolnienie z podatku dochodowego kwoty otrzymanego odszkodowania. Ponadto jednak znaczenie ma to, że nieruchomość nabyta została za cenę niższą o co najmniej 50 proc. od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub w związku z realizacją prawa pierwokupu.

Wynika to także wprost ze zdania drugiego przytaczanego przepisu. Jeżeli więc odszkodowanie ustalone zostanie w wysokości 600 000 a podatnik zapłacił za nią 250.000 zł to przejęta na rzecz Skarbu Państwa nieruchomość została nabyta za cenę o ponad 50 proc. niższą niż otrzymane odszkodowanie.

Podsumowując: przedmiotowe zwolnienie nie będzie przysługiwało, jeżeli łącznie spełnione zostaną następujące warunki:

1. nabycie nastąpiło w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego lub odpłatnym zbyciem;
2. cena nabycia była o co najmniej 50 proc. niższa od wysokości odszkodowania lub ceny zbycia.

Dodać należy, iż w przypadku nabycia nieruchomości w drodze darowizny przychód uzyskany ze zbycia na cele uzasadniające wywłaszczenie nieruchomości nabytej w drodze darowizny, korzystać będzie ze zwolnienia z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy co potwierdza między innymi Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 14 marca 2013 r. ( sygn . IPTPB2/415-878/12-2/TS).