Powództwo przeciwegzekucyjne w postępowaniu cywilnym

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują określone terminy na wniesienie środków zaskarżenia. Zasadniczo jest to termin 14 dni w przypadku zaskarżenia wyroku, który rozpoczyna swój bieg od doręczenia odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem.

Istnieją jednak przypadki, gdy termin na wniesienie środka zaskarżenia upłynął, a wierzyciel podjął czynności zmierzające do wyegzekwowania kwot objętych wyrokiem.

Instytucja powództwa przeciwegzekucyjnego jest uregulowana w art. 840 i następnych ustawy z dnia 17 listopada 19964 roku Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296). Zgodnie z przytoczonym przepisem, dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

Istnieje również możliwość kwestionowania tytułu wykonawczego w sytuacji, gdy po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Przypomnijmy w tym miejscu, że tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Tytułem wykonawczym jest zatem prawomocny wyrok sądu, któremu została nadana klauzula wykonalności.

Przedmiotem żądania pozwu wnoszonego na podstawie art. 840 Kodeksu postępowania cywilnego może być pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w całości lub w części lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego. Należy wskazać, że sformułowanie merytorycznego zakresu powództwa przeciwegzekucyjnego jest trudne. W uzasadnieniu uchwały z dnia 21 lipca 2010 r., III CZP 47/10, Sąd Najwyższy wskazał, że stan powagi rzeczy osądzonej pociąga za sobą m.in. skutek w postaci prekluzji materiału procesowego (faktycznego) sprawy, co oznacza, że z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia merytorycznego zarzuty, których podstawą są okoliczności istniejące już w czasie postępowania - przed wydaniem wyroku, nie mogą być podstawą podważania skutków prawomocnego wyroku, jeżeli nie zostały zgłoszone w trakcie tego postępowania.

Strona traci zatem możliwość podnoszenia tych okoliczności, o ile nie wykaże, że nie mogła tego uczynić we właściwym czasie z przyczyn od niej niezależnych. Zarzuty dotyczące nadania klauzuli wykonalności, jako podstawa powództwa opozycyjnego, nie mogą pokrywać się z zarzutami możliwymi do podniesienia w zażaleniu na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności, wnoszonym na podstawie art. 795 Kodeksu postępowania cywilnego.

Istnieje istotna cezura czasowa dotycząca możliwości skorzystania z instytucji powództwa przeciwegzekucyjnego. Zgodnie z art. 841 Kodeksu postępowania cywilnego może być ono wytoczone najwcześniej po wszczęciu egzekucji, lecz nie później niż na miesiąc od dnia doręczenia odpisu pozwu.

Zasadą jest, że dla powództw przeciwegzekucyjnych sądem właściwym miejscowo jest sąd, w którego okręgu prowadzi się egzekucję. W pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.