*Odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia majątkowego za szkody dotyczące składników majątku związanych z działalnością gospodarczą stanowi przychód podatnika z działalności gospodarczej. *
Jest tak niezależnie od tego, czy odszkodowanie zostało wypłacone podatnikowi, czy też przekazane przez ubezpieczyciela bezpośrednio wykonawcy naprawy.
Trudno nie zgodzić się z takim podejściem organów skarbowych, gdyż w rzeczywistości beneficjentem odszkodowania jest ubezpieczony, czyli poszkodowana firma, a nie warsztat samochodowy, na który podatnik dokonał jedynie cesji swojej wierzytelności wynikającej z umowy ubezpieczenia.
Zgodnie również z definicją przychodu wypracowaną w doktrynie jest to przysporzenie majątkowe o charakterze trwałym, a więc powiększające wartość majątku podatnika, którym może on rozporządzać jak własnym, tak więc z pewnością otrzymane odszkodowanie stanowi takie przysporzenie.
Odszkodowanie – moment powstania przychodu
W sytuacji gdy odszkodowanie przekazywane jest przez ubezpieczyciela bezpośrednio wykonawcy wątpliwości budzić może jednak aktualnie dominujące stanowisko organów podatkowych w sprawie momentu powstania u podatnika przychodu z tytułu otrzymanego odszkodowania.
Za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej, uważa się, z pewnymi zastrzeżeniami, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury lub uregulowania należności.
Zastrzeżenia dotyczą szczególnej daty powstania przychodu w przypadku usług rozliczanych w okresach rozliczeniowych (również dostaw energii i gazu). Inne zastrzeżenie szczególnego momentu powstania przychodu z działalności gospodarczej w obu ustawach dotyczy wszelkich pozostałych, nie wymienionych wyżej sytuacji, i za datę powstania przychodu nakazuje uznać dzień otrzymania zapłaty.
W przypadkach innych niż świadczenie usług, wydanie towarów oraz zbycie praw majątkowych, za dzień powstania przychodu uważa się dzień otrzymania zapłaty, zatem w tym również otrzymania pieniędzy z tytułu odszkodowania. Organy podatkowe sugerują niestety stosowanie przywołanych w poprzednim zdaniu przepisów (zasada kasowa) przez podatnika także do sytuacji, w której odszkodowanie przekazywane jest przez ubezpieczyciela bezpośrednio wykonawcy z pominięciem jego rzeczywistego beneficjenta.
Takie stanowisko władz skarbowych sugeruje konieczność rozpoznania przychodu z tytułu otrzymanego odszkodowania przez podatnika w dacie jego otrzymania przez warsztat samochodowy. Sytuacja taka nastręcza podatnikom oczywistych niedogodności natury praktycznej wynikających z konieczności uzyskania od wykonawcy naprawy informacji dotyczących daty otrzymania przez tego ostatniego przelewu od ubezpieczyciela z tytułu odszkodowania przyznanego faktycznie podatnikowi.
Wydaje się, że o wiele prościej byłoby w analizowanej sytuacji interpretować omawiany przepis w taki sposób, aby za datę powstania przychodu z tytułu otrzymanego odszkodowania uznawać datę wydania przez ubezpieczyciela decyzji o przyznaniu odszkodowania i jego wypłaty na rzecz warsztatu samochodowego, względnie datę wydania przez warsztat samochodowy podatnikowi naprawionego samochodu.
To ostatnie rozwiązanie byłoby spójne z wypracowaną przez doktrynę koncepcją zapłaty w obrocie gospodarczym rozumianej jako spełnienie świadczenia w jakiejkolwiek formie (na rzecz podatnika).
Wątpliwości budzić może ponadto sposób ustalania przychodu z działalności gospodarczej w świetle piśmiennictwa i orzecznictwa organów skarbowych w związku z przepisami art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PDOF oraz art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy o PDOP wyłączającymi z przychodów z działalności gospodarczej zwrócone inne wydatki nie zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Taką kwalifikację mogłyby uzyskać nie stanowiące na mocy przepisów ustawy o PDOF oraz PDOP kosztów uzyskania przychodów straty powstałe w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz koszty ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym (np. odszkodowanie otrzymane od sprawcy kolizji lub jego ubezpieczyciela tytułem naprawienia wyrządzonej szkody).
Powstaje jednak pytanie, czy i w jakiej sytuacji otrzymane odszkodowania można uznać za zwrócone wydatki. Niemniej kwestia ta wydaje się być rozwiązana przez judykaturę, w której dominuje pogląd, iż chociaż przesłanką powstania obowiązku świadczenia przez ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest stan odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, a nie fakt uprzedniego jej naprawienia przez ubezpieczonego, to w przypadku poniesienia wydatków związanych ze zdarzeniem wywołującym szkodę odszkodowanie przysługujące od ubezpieczyciela obejmuje także zwrot tych wydatków. (por. Wyrok WSA w Gdańsku z 12.06.2007 r., sygn. I SA/Gd 358/07).
Zgodnie z dominującym stanowiskiem organów podatkowych, kwota odszkodowania wypłacona podatnikowi, który uprzednio poniósł wydatki związane ze zdarzeniem wywołującym szkodę, a które nie mogły zostać zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów, w wysokości odpowiadającej poniesionym wydatkom, nie stanowi przychodu podatnika. Przychodem będzie natomiast nadwyżka otrzymanego odszkodowania nad poniesionymi wydatkami. Będzie tak również w sytuacji, gdy kwota odszkodowania przekazana zostanie przez ubezpieczyciela bezpośrednio wykonawcy naprawy z pominięciem ubezpieczonego, gdyż (również zdaniem władz skarbowych) kwotę odszkodowania w takim przypadku możemy potraktować jako zwrot wydatków poniesionych na remonty powypadkowe samochodu nieobjętego ubezpieczeniem dobrowolnym przez ubezpieczonego. Przy czym konieczne jest, aby wydatek został wcześniej przez podatnika poniesiony, a następnie zwrócony podatnikowi.
Wydatki na remonty powypadkowe samochodu a koszty podatkowe
Zasadniczo, przedsiębiorca, który obejmie samochód ubezpieczeniem AC, może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na jego remonty powypadkowe. Wydatki te będą stanowiły koszt podatkowy bez względu na przyczynę wypadku oraz, kto jest jego sprawcą. Z kolei brak ubezpieczenia AC wyklucza możliwość zaliczenia w koszty podatkowe strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych.
Podsumowanie
W przypadku gdy podatnik posiada dobrowolne ubezpieczenie samochodu (AC), odszkodowanie otrzymane od firmy ubezpieczeniowej w całości stanowi przychód podatkowy, a wydatki na powypadkową naprawę samochodu stanowią koszt uzyskania przychodu.
Aby nie narazić się na kwestionowanie przez organy podatkowe naszego podejścia, powinniśmy rozpoznać je w dacie otrzymania odszkodowania przez warsztat samochodowy. W celu udokumentowania tego momentu niezbędne będzie pisemne lub w formie e-mailowej potwierdzenie daty otrzymania takiej kwoty przez warsztat.
Jeżeli natomiast podatnik nie posiada dobrowolnego ubezpieczenia samochodu, a odszkodowanie wypłacane jest np. z polisy OC sprawcy wypadku, odszkodowanie od firmy ubezpieczeniowej nie stanowi przychodu podatkowego do wysokości kosztów remontu powypadkowego. Same koszty remontu jednak nie stanowią kosztu uzyskania przychodu w takiej sytuacji.
Autor jest doradcą podatkowym, Partnerem w Kancelarii Piekielnik i Partnerzy