Skąd wziąć pieniądze na wkład własny?

Wiarygodność finansowa potencjalnego adresata unijnej dotacji oraz realność zachowania płynności finansowej w trakcie i po realizacji planowanej inwestycji jest przedmiotem oceny ekspertów podejmujących ostateczną decyzję o przyznaniu dotacji. Przyszły beneficjent kalkulując koszty projektu, w pierwszej kolejności musi wiedzieć, że nie wszystkie koszty przewidziane w przedsięwzięciu należą do kategorii kosztów kwalifikowanych, czyli tych, za które otrzyma refundację.

Zgodnie z zasadą współfinansowania projektów programy pomocowe oferują refundację jedynie części nakładów na przedsięwzięcie i jednocześnie tę część nakładów, która została zaliczona do kategorii kosztów kwalifikowanych. Pozostałe koszty stanowią kategorię kosztów niekwalifikowanych, ale jednocześnie niezbędnych do pełnej realizacji przedsięwzięcia. Płynność finansowa powinna zostać zachowana uwzględniając pełne koszty projektu, a więc zarówno koszty kwalifikowane jak i niekwalifikowane. Odbiorca unijnej pomocy musi udokumentować, iż posiada pełną zdolność do przeprowadzenia projektu - począwszy od jego fazy przedinwestycyjnej, poprzez prowadzoną inwestycję i jej odbiór, aż do momentu spłaty wszystkich zobowiązań związanych z inwestycją.

Analiza finansowa projektu powinna zostać poprzedzona przeprowadzeniem rzetelnych kalkulacji ze strony beneficjenta, m.in. nakładów inwestycyjnych, potrzebnego poziomu poszczególnych składników kapitału obrotowego, potencjalnych przychodów generowanych w efekcie realizacji projektu, kosztu pozyskanego finansowania projektu, amortyzacji składników projektu. Ocenie rentowności projektu służą wskaźniki jego efektywności. W przypadku przedsiębiorstw zwykle kalkuluje się zaktualizowaną wartość netto projektu (NPV) oraz wewnętrzną stopę zwrotu z inwestycji (IRR). Jednostki samorządu terytorialnego mogą starać się o wsparcie na projekty inwestycyjne, które nie zawsze generują przychody i dlatego te podmioty przeprowadzają analizę kosztów i korzyści projektu.

Niestety, znaczna część podmiotów w Polsce nie jest w stanie pokryć wkładu własnego gotówką lub wkładem rzeczowym, np. udostępnieniem nieruchomości. Naprzeciw ich potrzebom wyszedł sektor usług finansowych oferując kredyty inwestycyjne lub emisję obligacji. Kredyt inwestycyjny na pokrycie wkładu własnego może stanowić nawet do 90 proc. kosztów przedsięwzięcia i oferowany jest przeważnie z dłuższym terminem spłaty. Zabezpieczeniem kredytów inwestycyjnych są najczęściej zabezpieczenia na majątku kredytobiorcy. Istnieją również przypadki uwarunkowania przyznania kredytu od przedstawienia podpisanej umowy o dotację w ramach jednego z programów operacyjnych pomiędzy beneficjentem a instytucją wdrażającą. Jak pokazuje historia z lat 2004-2006 na pokrycie wkładu własnego jednostki samorządu terytorialnego najchętniej emitowały obligacje ze względu na przystępne procedury zapewniające emisję, brak konieczności ustanawiania zabezpieczeń oraz pewność pozyskania
środków. Emisja obligacji przez jednostki samorządu terytorialnego stanowi konkurencyjne źródło finansowania inwestycji unijnych również dzięki możliwości ustalenia kilkuletniego okresu, w którym środki z emisji będą pozyskiwane, karencję w spłacie kapitału i niskie koszty jego pozyskania.

Dotacja unijna jest formą refinansowania wydatków, a ściślej ich pewnej części, na podstawie przedstawionych dokumentów księgowych (faktury, rachunki). Przelew płatności z tytułu dotacji następuje po pełnej realizacji projektu, bądź po zakończeniu wyodrębnionego etapu. W związku z tym beneficjent we własnym zakresie musi zadbać o pokrycie części wydatków, które zostaną zwrócone w późniejszym terminie i nie może zachwiać to płynnością finansową projektu ani wnioskodawcy. Aby sprostać tym wymaganiom przedsiębiorcy i inni beneficjenci w latach 2004-2006 najchętniej korzystali z kredytów pomostowych. Kredyt pomostowy jest ofertą sektora bankowego sprzyjającą płynnej realizacji przedsięwzięcia. Przyznawany jest on do wysokości wsparcia, o które ubiega się wnioskodawca. Przed wydaniem promesy kredytowej dotyczącej kredytu pomostowego bank dokonuje wstępnej oceny wiarygodności finansowej wnioskodawcy oraz przedkładanego przez niego projektu. Otrzymanie promesy jest więc pierwszym sygnałem dla potencjalnego
beneficjenta o realności przyjętych przez niego założeń finansowych. Przyznanie kredytu pomostowego bank uzależnia w promesie kredytowej od podpisania przez wnioskodawcę umowy o dotację, a należność kredytową w umowie kredytu zabezpiecza cesją praw z umowy o dotację. Jednakże należy wziąć pod uwagę, iż podpisanie umowy o dotację nie jest gwarancją jej otrzymania, jeżeli wnioskodawca nie dopełni warunków projektu. W świetle tego bank niechętnie zabezpiecza się jedynie cesją wierzytelności z tytułu umowy o dotację i często dokonuje dodatkowych zabezpieczeń na majątku wnioskodawcy. Kredyty pomostowe charakteryzują się zwykle daleko idącą elastycznością polegającą, przy braku możliwości zdefiniowania daty wypłaty dotacji, na umożliwieniu realizatorowi projektu spłaty kredytu w późniejszym terminie, jak również spłaty jednorazowej albo w ratach.

Dla podmiotów, które nie dysponują majątkiem własnym naprzeciw wychodzi Fundusz Poręczeń Unijnych, obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Poręczenia i gwarancje udzielane są wykonawcy przedsięwzięcia będącego beneficjentem środków unijnych na zabezpieczenie kredytu bankowego lub emisji obligacji finansujących wkład własny oraz nakłady podlegające refinansowaniu z UE. Poręczenia i gwarancje udzielane są także przedsiębiorcom, którzy uczestniczą w realizacji przedsięwzięcia współfinansowanego z UE jako wykonawcy i podwykonawcy zawartych umów, np. firmom budowlanym i projektowym. Z pomocy FPU mogą korzystać wszystkie podmioty realizujące przedsięwzięcia z udziałem środków unijnych.

Dzięki uzyskanemu poręczeniu otrzymują one dostęp do finansowania projektów przy braku wystarczających zabezpieczeń oraz możliwość ustanowienia wiarygodnego i pewnego zabezpieczenia do 80 proc. wartości kredytu. Uzyskują dostęp do kredytowania, pomimo krótkiej historii kredytowej i posiadaniu aktywów o małej wartości, nie akceptowanych jako wiarygodne zabezpieczenie kredytu. Poza wymienionymi produktami sektora finansowego na rynku dostępne są również instrumenty wspomagające realizację projektów unijnych, do których należą m.in. instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem kursowym, gwarancja dobrego wykonania kontraktu, gwarancja zwrotu zaliczki, jak również wyodrębnione rachunki na realizację projektu. Produkty te nie stanowią niezbędnej oferty dla realizatorów projektów unijnych, jednakże ich implementacja w projekcie warta jest rozpatrzenia.