Dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą ubezpieczenie chorobowe, w przeciwieństwie do innych składek ZUS, jest dobrowolne. Czy warto jednak co miesiąc przelewać na konto ZUS-u dodatkową kwotę z tytułu ubezpieczenia chorobowego?
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe uprawnia przedsiębiorcę do wypłaty zasiłku z ZUS-u w razie niezdolności do pracy oraz do zasiłku macierzyńskiego. Aby otrzymać świadczenia trzeba jednak opłacać ubezpieczenie odpowiednio długo. Warto też pamiętać, że najniższa składka ubezpieczenia chorobowego wiąże się z najniższym świadczeniem. Te kwestie wyjaśnione są poniżej.
Wysokość składki na ubezpieczenie chorobowe wynosi 2,45 proc. zadeklarowanego przychodu, od którego wyliczane są składki na ubezpieczenie społeczne. Zadeklarowana kwota nie może być niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w danym roku kalendarzowym. W 2012 r. jest to kwota 2115,60 zł, a tym samym składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 51,83 zł.
Natomiast dla przedsiębiorców płacących preferencyjne składki ZUS, podstawa do wyliczenia składek na ubezpieczenie społeczne wynosi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W 2012 r. jest to 450 zł, w związku z tym składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 11,03 zł. Taka kwota ubezpieczenia chorobowego gwarantuje najniższe możliwe świadczenia w razie choroby i najniższy zasiłek macierzyński.
Jeśli przedsiębiorca chce się zabezpieczyć finansowo na wypadek choroby lub chce uzyskać prawo do wysokiego zasiłku macierzyńskiego, powinien zadeklarować wyższą podstawę i płacić wyższe ubezpieczenie chorobowe. Maksymalna zadeklarowana podstawa służąca do wyliczania składek na ubezpieczenia społeczne nie może jednak być wyższa niż 250% przeciętnego wynagrodzenia.
Jak uzyskać prawo do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego?
Przedsiębiorca uzyskuje prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia i terminowego opłacania składek (jest to tzw. okres wyczekiwania)
. Do tego czasu zaliczają się również wcześniejsze okresy ubezpieczenia, o ile przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni. Poprzednie okresy ubezpieczenia są uwzględniane również wtedy, gdy przerwa w ubezpieczeniu była spowodowana np. urlopem wychowawczym. W takim przypadku długość przerwy między poszczególnymi okresami ubezpieczenia chorobowego nie ma znaczenia.
90-dniowy okres wyczekiwania nie obowiązuje jeśli chodzi o uzyskanie prawa do zasiłku macierzyńskiego. Warunkiem jest jedynie posiadanie ważnego ubezpieczenia chorobowego w momencie porodu i brak zaległości w opłacaniu składek.
Aby uzyskać zasiłek macierzyński, do ubezpieczenia chorobowego można zgłosić się na krótko przed przewidywanym urodzeniem dziecka. Należy jednak pamiętać, aby zachować co najmniej jeden pełny miesiąc kalendarzowy trwania ubezpieczenia chorobowego przed narodzeniem dziecka. Tylko wówczas do wyliczenia zasiłku macierzyńskiego jest brana pod uwagę zadeklarowana kwota podstawy składki. W przeciwnym razie zasiłek macierzyński jest wyliczany od standardowej kwoty podstawy (czyli 2115,60 zł dla pełnego ZUS-u oraz 450 zł dla preferencyjnego ZUS-u).
Prawo do zasiłku w trakcie choroby można łatwo utracić
Wystarczy tylko raz spóźnić się z zapłatą składek ZUS, aby utracić prawo do zasiłku chorobowego. Jednocześnie anulowany zostaje 90-dniowy okres wyczekiwania. W takiej sytuacji można złożyć do ZUS prośbę o przywrócenie objęcia ubezpieczeniem chorobowym. ZUS może jednak taki wniosek odrzucić.
Czasami jednak mimo terminowego opłacania składek ZUS przez wymagany okres, prawo do zasiłku chorobowego i tak nie przysługuje. Dzieje się tak m.in. gdy:
- niezdolność do pracy nastąpiła w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, co zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu,
- niezdolność do pracy przypada na okres pobytu w areszcie tymczasowym lub odbywania kary pozbawienia wolności,
- niezdolność do pracy została spowodowana nadużyciem alkoholu i nie trwa dłużej niż 5 dni,
- ubezpieczony wykonywał pracę zarobkową w trakcie zwolnienia lekarskiego, co zostało stwierdzone w trakcie kontroli.
Podstawowym dokumentem, niezbędnym do uzyskania zasiłku chorobowego jest zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy wystawione przez lekarza na druku ZUS ZLA, potocznie zwane _ zwolnieniem lekarskim _. Przedsiębiorca, jako płatnik składek, wypełnia również druk ZUS Z-3b. Oba te dokumenty należy dostarczyć do ZUS w ciągu 7 dni od daty wystawienia przez lekarza zaświadczenia.
W jaki sposób ZUS wypłaca świadczenia?
Świadczenia związane z ubezpieczeniem chorobowym wypłacane są przelewem lub za pomocą przekazów pocztowych. Na druku ZUS Z-3b można podać numer rachunku bankowego, na który ZUS wpłaci przyznany zasiłek chorobowy. W przeciwnym razie ZUS wypłaci świadczenie przekazem pocztowym, przesłanym na adres osoby ubezpieczonej.
Zasiłek chorobowy jest wypłacany przez cały czas trwania niezdolności do pracy, jednak nie dłużej niż przez 182 dni. Przepisy natomiast nie określają minimalnego czasu trwania niezdolności do pracy, za który można otrzymać świadczenie z ubezpieczenia chorobowego.
Jak wyliczany jest zasiłek chorobowy i macierzyński?
Podstawę do wyliczenia wysokości zasiłku chorobowego i macierzyńskiego stanowi średnia miesięczna kwota przychodu zadeklarowanego do wyliczenia składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy. Średnią wylicza się z 12 miesięcy poprzedzających niezdolność do pracy. Jeśli okres ubezpieczenia trwał krócej, to przy wyliczaniu średniej bierze się pod uwagę ten krótszy okres.
Od wyliczonej średniej odejmuje się 13,71 proc. zadeklarowanej przez przedsiębiorcę podstawy składki na ubezpieczenie chorobowe. Uzyskana w ten sposób kwota stanowi podstawę do wyliczenia zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Osoba prowadząca firmę może otrzymać 100 proc. tej kwoty, gdy:
- przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek związany z wykonywaną działalnością lub choroba zawodowa;
- niezdolność do pracy nastąpiła w trakcie ciąży;
- przysługuje jej zasiłek macierzyński.
W pozostałych przypadkach, w których przedsiębiorca ma prawo do zasiłku, świadczenia wynoszą:
- 70 proc. wyliczonej kwoty, jeśli choroba wymaga hospitalizacji;
- 80 proc. wyliczonej kwoty, gdy niezdolność do pracy nie wymaga hospitalizacji.
W trakcie pobierania zasiłku chorobowego przedsiębiorca nie musi opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe i w związku z tym nie straci prawa do zasiłku. Ponadto, w okresie pobierania zasiłku chorobowego przedsiębiorca nie musi także opłacać pozostałych składek na ubezpieczenia społeczne. Warto jednak pamiętać, że ani zasiłek chorobowy, ani macierzyński nie zwalniają przedsiębiorcy z płacenia ubezpieczenia zdrowotnego.