Wartości niematerialne i prawne - czym są?

Wartości niematerialne i prawne to np.:

• prawa do wynalazków, znaków towarowych;
• wartość firmy;
• know-how, czyli prawo do tego, żeby wykorzystywać wiedzę handlową lub naukową.

Wartości niematerialne to także te prawa majątkowe, z których korzysta się na podstawie umowy najmu. Żeby prawa majątkowe można było uznać za wartości prawne i niematerialne, trzeba spełnić łącznie kilka warunków:

• muszą być używane dłużej niż rok;
• mogą być przeznaczone dla własnych potrzeb jednostki gospodarczej;
• nadają się do gospodarczego wykorzystania.

Żeby ustalić, jaką wartość początkową mają WNiP, trzeba zastosować analogiczne zasady, jak ma to miejsce w ustalaniu wartości środków trwałych. Ustalenia wartości dokonujemy zależnie od tego, w jaki sposób weszliśmy w posiadanie.

• Jeśli były kupione – ustalamy wartość na podstawie ceny nabycia.
• W przypadku wytworzenia – ustalamy na podstawie kosztu wytworzenia.
• Jeśli zostały nabyte nieodpłatne – ustalamy to na podstawie wartości rynkowej.

W sytuacji, gdy wartości niematerialne i prawne zostały zakupione, to ich wartość liczona będzie według kwoty netto (bez podatku). Do wartości trzeba też doliczyć wszystkie koszty, które zostały poniesione w związku z zakupem. Są to koszty np. transportu lub ubezpieczenia.

W przypadku samodzielnego wytworzenia trzeba określić wartość na podstawie środków, które zostały wykorzystane do produkcji danych wartości niematerialnych.

Prawo podatkowe przewiduje, że należy dokonać odpisów amortyzacyjnych. Wartość zależy od tego, ile wartość niematerialna i prawna była warta w momencie nabycia. Amortyzację można rozliczać miesięcznie, kwartalnie albo na koniec roku podatkowego. Prawo daje możliwość samodzielnego określenia stawek amortyzacji. Są jednak wyraźnie określone okresy, w których dokonujemy odpisów. I tak:

• 2 lata dla praw autorskich i licencji obejmujących programy komputerowe;
• 2 lata na wyświetlanie filmów i programów telewizyjnych;
• 3 lata na rozliczenie prac rozwojowych;
• 60 miesięcy od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.

Przedsiębiorcy muszą prowadzić ewidencję wartości niematerialnych i prawnych, tak jak prowadzi się ewidencję środków trwałych.

Warto pamiętać, że w przypadku podatników, którzy rozliczają się ryczałtem, chociaż nie bierze się tu pod uwagę kosztów uzyskania przychodu, to możliwe jest odliczanie amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.

Zgodnie z prawem autorskim oprogramowanie komputerowe podlega prawu autorskiemu. W związku z tym kupno oprogramowania musi być uwzględnione jako wartość niematerialna i prawna.

Jeżeli określona wartość niematerialna i prawna nie jest już potrzeba, bo np. kupiono inne oprogramowanie albo licencję, należy dokonać likwidacji tej wartości. Robi się to przez jej wykreślenie z ewidencji. Jeśli wartość nie zdążyła się zamortyzować, to pozostałą wartość można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu.