Z zastawu będzie można skorzystać w momencie, gdy przytrafi się niewypłacalność dłużnika albo też nie będzie on w stanie świadczyć zobowiązania. Zastaw gwarantuje, że roszczenie będzie zaspokojone. Jeśli bowiem dłużnik nie będzie w stanie zwrócić pieniędzy, to wierzyciel będzie mógł odzyskać te pieniądze z rzeczy, która stanowi zastaw.
Zastaw może stanowić ruchomość, która ma określoną wartość. Zastawem objęte są poszczególne części składowe danej ruchomości.
Co zabezpiecza zastaw?
Zastawem może być zabezpieczona zarówno wierzytelność pieniężna, jak i niepieniężna.
Żeby jednak zrealizować zastaw w stosunku do wierzytelności niepieniężnej, to musi ona stać się wierzytelnością pieniężną. Zastaw pozwala zabezpieczyć nie tylko samą wierzytelność, ale też wszelkie roszczenia, które mogą być związane z zabezpieczoną wierzytelnością. Chodzi tu np. o nieprzedawnione odsetki. Specyfiką zastawu jest to, że musi on być zawsze związany z określoną wierzytelnością. Stąd zastaw istnieje tylko wtedy, gdy istnieje wierzytelność. Podobnie jak wierzytelność nie może być zbyta bez zastawu. Jeśli* wierzytelność wygasa* (zostaje spłacona),* wygasa też zastaw*.
W jaki sposób zastaw zabezpiecza wierzytelność?
Prawo pozwala, żeby zastawnik zaspokoił roszczenie z ruchomości, która została zastawiona w pierwszej kolejności przed tymi wierzycielami, wobec których nie ustanowiono zastawu. Zawsze jednak na pierwszym miejscu egzekwowane są należności związane z alimentami, należności za pracę czy rentowe. Warto pamiętać, że jeśli dłużnik sprzedał nieruchomość, która stanowi zastaw, to wierzyciel cały czas może zaspokoić roszczenie tą ruchomością. Zastawnik nie może korzystać z rzeczy, która została zastawiona. Jeśli jednak ruchomość zastawiona pozwala uzyskiwać przychody, to może z tych pożytków pobierać środki na poczet wierzytelności.
Żeby wierzyciel mógł skorzystać z prawa do zaspokojenia wierzytelności zastawioną ruchomością, musi najpierw uzyskać tytuł egzekucyjny (jest nim np. prawomocne orzeczenie sądu), a potem złożyć wniosek o egzekucję komorniczą.
Strony nie mają możliwości umówić się, że jeśli zobowiązanie nie będzie wykonane, to zastawnik sprzeda ruchomość albo stanie się jej właścicielem. Takie ograniczenie powoduje, że skuteczniejszy jest zastaw rejestrowy albo przewłaszczenie. Przewłaszczenie na zabezpieczenie polega na tym, że dłużnik przenosi na wierzyciela prawa własności rzeczy ruchomej, a w momencie spłaty zobowiązania wierzyciel zobowiązuje się z powrotem przenieść własność rzeczy na dłużnika.
Jak ustanowić zastaw?
Najprościej zastaw ustanowić na podstawie umowy, która zawiera właściciel konkretnej rzeczy i wierzyciel. Żeby powstał zastaw, to trzeba wydać rzecz wierzycielowi. Jeśli jednak wierzyciel ma już ruchomość we władaniu, to do takiego zastawu wystarczy zawarcie umowy.
Czego nie wolno wpisać do umowy zastawu?
W przypadku umowy zastawu nie można zastrzec, że właściciel ruchomości nie sprzeda jej, zanim zastaw wygaśnie. Zastawić nie można praw, które wynikają z władzy rodzicielskiej ani takich, których nie da się obciążyć ich hipoteką.