W dniu 11 stycznia 2009 r. weszła w życie długo oczekiwana ustawa z 5 września 2008 r. o zmianie ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. z 2008 r. Nr 180, poz. 1113), zmieniająca zasady funkcjonowania instytucji zastawu rejestrowego.
Podstawowe zasady funkcjonowania zastawu
Zgodnie z kodeksem cywilnym zastaw jest to prawo obciążające określoną rzecz (lub prawo) w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności, w oparciu o które wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.
Zastaw rejestrowy jest to szczególny rodzaj zastawu. Aby go ustanowić potrzebna jest umowa o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) którą zawiera osoba uprawniona do rozporządzania rzeczą lub prawem (zastawca) z wierzycielem (zastawnikiem) oraz wpis do rejestru zastawów.
Dużą zaletą zastawu rejestrowego jest jego pozycja przy zbiegu zastawów wynikająca z zasady, że ograniczone prawo rzeczowe powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla ustanowionego wcześniej zastawu rejestrowego. Zgodnie z ordynacją podatkową zastaw rejestrowy wpisany do rejestru ma pierwszeństwo przed później wpisanym zastawem skarbowym.
W dotychczasowej praktyce gospodarczej zastaw rejestrowy, mimo oferowanych możliwości zaspokojenia przed innymi wierzycielami, był stosunkowo rzadko spotykany. Wynikało to m.in. z długotrwałej i skomplikowanej procedury związanej z ustanawianiem tego rodzaju zastawu.
Ustanawianie zastawu
Nowelizacja zniosła ograniczenia dotyczące podmiotów na rzecz których można ustanowić zastaw rejestrowy. O ile ciężko oczekiwać, aby zwykły konsument szerzej zainteresował się taką formą zabezpieczenia, o tyle może być to popularna forma zabezpieczenia w obrocie profesjonalnym, z uwagi szerokie zainteresowanie nią podmiotów zagranicznych.
Umożliwiając podmiotom zagranicznym ustanawianie zastawów rejestrowych, ustawodawca zastrzegł jednak wyłączną jurysdykcje krajową dla tego typu spraw, co oznacza że nie jest możliwe ustanowienie zastawu w oparciu o zagraniczny wyrok sądowy, nawet jeśli został on poddany procedurze uznania go w Polsce.
W poprzednim stanie prawnym od momentu zawarcia umowy zastawniczej w ciągu miesiąca należało złożyć wniosek o ustanowienie zastawu rejestrowego, w przeciwnym razie wniosek podlegał odrzuceniu przez sąd.
Ponadto, zgodnie z nowelizacją sąd kontroluje jedynie treść i formę wniosku o ustanowienie zastawu rejestrowego. Zniknął zatem obowiązek kontroli przez sąd zgodności z prawem samej umowy zastawniczej, co tym samym powinno to znacząco przyspieszyć rozpatrywanie wniosku.
Administrator zastawu
Zgodnie z nowelizacją administrator zastawu jest to jeden z wierzycieli wskazany w umowie zawartej z pozostałymi wierzycielami lub w układzie, upoważniony do zabezpieczenia zastawem rejestrowym wierzytelności przysługujących pozostałym wierzycielom i do wykonywania we własnym imieniu, ale na ich rachunek, praw i obowiązków zastawnika jakie wynikają z umowy zastawniczej i przepisów prawa.
Ustawodawca wprowadził możliwość wskazania go, nie tylko przy wspólnym udzieleniu pożyczki lub kredytu, jak to było do tej pory, ale w szerszym zakresie tj. przy wierzytelności przysługującej kilku wierzycielom, dla odrębnych wierzytelności wynikających z umów oraz dla wierzytelności objętej układem w postępowaniu upadłościowym lub naprawczym.
Nowelizacja reguluje także możliwość zbycia przez administratora zastawu wierzytelności, przy czym skutki prawne tego rodzaju transakcji wystąpią dopiero po dokonaniu wpisu do rejestru. Dzięki temu dłużnik, mając możliwość wglądu do rejestru, wie kto jest administratorem jego wierzytelności i w założeniu wyklucza to sytuację w której dłużnik mógłby spłacić zobowiązanie na ręce osoby nieuprawnionej.
Nowelizacja wprowadza również szereg innych zmian np. zastrzegając dla umowy zastawniczej zwykłą formę pisemną czy też umożliwiając Centralnej Informacji o Zastawach Rejestrowych udzielanie informacji oraz wydawanie odpisów i zaświadczeń z rejestru zastawów drogą elektroniczną.
Sukces nowelizacji
Wydaje się że w efekcie wprowadzonych zmian zastaw rejestrowy w szerszym zakresie zagości w praktyce gospodarczej. Już można zaobserwować znaczące przyspieszenie procedury rozpatrywania wniosków. Dla przykładu w Warszawie w zależności od przedmiotu zastawu wydanie postanowienia dotyczącego wniosku trwa około tygodnia (np. w przypadku samochodu osobowego) do około dwóch tygodni (w przypadku zastawu rejestrowego na papierach wartościowych). Jest to znacząca różnica w porównaniu z poprzednim stanem prawnym.
Autor jest prawnikiem w Kancelarii Prawnej Skarbiec.Biz