Osoby fizyczne mogą mieć albo pełną, albo częściową zdolność do czynności prawnych. Mogą też nie mieć jej w ogóle. W przypadku osób prawnych jest tak, że zawsze mają one zdolność do czynności prawnych.
Zdolność do czynności prawnych osób prawnych
Osobą prawną jest Skarb Państwa, a także wszystkie inne jednostki, którym należna jest osobowość prawna w związku z tym, że podlegają określonym przepisom (np. wpisowi do KRS)
. Ze zdolności do czynności prawnych korzystają poprzez organy. Mogą w nie wchodzić osoby fizyczne. Wtedy nie korzystają ze swojej zdolności do czynności prawnych, ale występują w roli osoby prawnej. Wszystko dlatego, że składają oświadczenia woli po to, by nabyć prawa lub zaciągać zobowiązania.
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych
Zdolność do czynności prawnych nie jest taka sama w przypadku wszystkich osób fizycznych.
Osoba fizyczna może mieć pełną zdolność do czynności prawnych, ograniczoną zdolność do czynności prawnych albo być całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych.
Czynnik ten zależy przede wszystkim od wieku, a także "dojrzałości życiowej". Jeśli osoba fizyczna ma zaburzenia psychiczne, zdolność do czynności prawnych może być ograniczona lub zniesiona całkowicie. Wtedy stosujemy ubezwłasnowolnienie.
Pełna zdolność do czynności prawnych
Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie, czyli te, które skończyły 18 lat. Oczywiście o ile nie zostały ubezwłasnowolnione. Jeśli więc mają taką zdolność, to mogą dokonywać czynności prawnych – nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych
Jeżeli osoba jest częściowo ubezwłasnowolniona albo mamy do czynienia z osobą, która ukończyła trzynasty rok życia, to mówimy o ograniczonej zdolności do czynności prawnych.
Takie ograniczenie związane jest z tym, że do skutecznego dokonania czynności prawnej trzeba zgody ustawowego przedstawiciela. Osoba taka nie jest w stanie samodzielnie rozporządzać swoimi prawami majątkowymi i zaciągać zobowiązania. Jeśli osoba, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, zawrze np. umowę, to żeby była ważna, będzie musiała być potwierdzona przez przedstawiciela ustawowego. Czasem jednak mamy do czynienia z wyjątkami, gdy zgoda przedstawiciela nie jest konieczna.
Chodzi tu np. o:
- umowy dotyczące bieżących spraw życia codziennego;
- rozporządzanie swoim zarobkiem;
- rozporządzanie przedmiotami majątkowym;
- zawieranie umów o pracę.
Jeśli małoletni uzyska zezwolenie sądu i zawrze związek małżeński, staje się pełnoletni. Nie traci jej nawet wtedy, gdy nastąpi rozwiązanie małżeństwa.
Brak zdolności do czynności prawnych
Jeśli osoba nie skończyła trzynastu lat, nie ma zdolności do czynności prawnych. Zdolności do czynności prawnych może nie mieć też osoba ubezwłasnowolniona z powodu niedorozwoju umysłowego albo zaburzeń psychicznych. Może też być ubezwłasnowolniona z powodu pijaństwa albo narkomanii, jeśli nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem. Jeśli taka osoba dokona jakiejś czynności prawnej, to jest ona nieważna.