Brak możliwości złożenia korekty deklaracji przez wspólników rozwiązanej spółki cywilnej o stwierdzenie nadpłaty podatku VAT za okres, w którym spółka prowadziła działalność jest niezgodne z Konstytucją.
Tym samym Trybunał stwierdził, że brak określonych przepisów, które by umożliwiały rozliczenie nadpłaty przez byłych wspólników spółki cywilnej jest niezgodny z zasadą wyrażoną w art. 2 Konstytucji, stanowiącą że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, w związku z zasadą ochrony prawa własności określoną w art. 64 ust. 1 Konstytucji.
Pytanie WSA związane było z następującymi stanem faktycznym. Spółka prowadziła działalność gospodarczą i była zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. Dyrektor urzędu kontroli skarbowej prowadził postępowanie kontrolne w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatku od towarów i usług za okres, w którym spółka istniała. Następnie spółka uległa likwidacji.
W związku z tym dyrektor urzędu kontroli skarbowej umorzył postępowanie kontrolne. Jednocześnie doręczył byłym wspólnikom informację, że podatek należny w poszczególnych miesiącach został przez spółkę zawyżony.
Były wspólnik złożył wniosek o stwierdzenie nadpłaty, a następnie kolejne wnioski dotyczące nadpłaty w następnych latach.
Naczelnik urzędu skarbowego umorzył te postępowania jako bezprzedmiotowe, wskazując że uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty oraz do korekty deklaracji przysługuje podatnikowi.
Kto ma prawo złożyć wniosek o nadpłatę
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej uprawnionymi do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty są podatnicy, którzy deklaracjach wykazali zobowiązanie podatkowe nienależne lub w wysokości większej od należnej i wpłacili zadeklarowany podatek albo wykazali nadpłatę w wysokości mniejszej od należnej.
Zgodnie z ustawą o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Do jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej zalicza się m.in. spółki cywilne. Osoby prawne i jednostki organizacyjne z chwilą ich likwidacji tracą przymiot podatnika.
Kontrowersje budziła zawsze kwestia, w jaki sposób można dokonać korekty deklaracji wstecz w sytuacji gdy podmiot (podatnik) nie istnieje. Zgodnie z przepisami Ordynacji wspólnik spółki cywilnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki, także również w sytuacji gdy jest byłym wspólnikiem w odniesieniu do zaległości podatkowych z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem, oraz do zaległości zrównanych z zaległościami podatkowymi (np. nienależna nadpłata) powstałymi w czasie, gdy był on wspólnikiem.
Z kolei za zobowiązania podatkowe powstałe po rozwiązaniu spółki odpowiadają osoby będące wspólnikami w momencie rozwiązania spółki.
Nie istnieje natomiast rzepis, który by w sposób _ lustrzany _ określał uprawnienia byłych wspólników do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, która mogłaby powstać w okresie gdy spółka istniała. Tym samym podatnicy nie mogą w świetle literalnej interpretacji przepisów złożyć korekty deklaracji VAT za okres, w którym spółka prowadziła działalność oraz wystąpić o stwierdzenie nadpłaty i zwrot podatku.
Warto również zauważyć, że na gruncie przepisów ustawy o VAT na wspólnikach rozwiązanej spółki cywilnej ciąży obowiązek sporządzenia tzw. spisu z natury i zapłaty podatku VAT od remanentu likwidacyjnego (obowiązek podatkowy powstaje jednak na dzień rozwiązania spółki czyli na moment, w którym podatnik istnieje, choć obciążenia formalne związane z rozliczeniem ciążą już na byłych wspólnikach).
Trybunał: Rozwiązanie jest niesprawiedliwe
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego brak równowagi pomiędzy przepisami określającym odpowiedzialność byłych wspólników spółki za zobowiązania podatkowego a przepisami umożliwiającymi tym wspólnikom złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty, narusza zasadę sprawiedliwości społecznej.
Trybunał uznał bowiem, że _ istniejąca niespójność rozwiązań prawa cywilnego i podatkowego oraz asymetria praw i obowiązków stosunku prawno-podatkowego powodują bowiem, że wspólnicy - jako osoby ponoszące ekonomiczny ciężar podatku i będące współwłaścicielami majątku spółki - nie mają możliwości odzyskania nienależnego świadczenia podatkowego _.
Trybunał zwrócił również uwagę ustawodawcy, że ustawodawca powinien zadbać o to, aby w przepisach została zapewniona równowaga między interesem publicznym a prawem jednostki, a więc symetria pomiędzy przepisami o odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe a przepisami umożliwiającymi otrzymanie nadpłaconego podatku.
Co można zrobić obecnie?
Powstaje pytanie jaki skutek będzie miało orzeczenie Trybunału. Ponieważ Trybunał nie ma prawa do wydawania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów, tym samym ustawodawca powinien uzupełnić odpowiednio zakwestionowany przepis art. 75 § 2 Ordynacji podatkowej (lub alternatywnie zmienić przepisy dotyczące podatnika w ustawie o VAT - choć taka zmiana z punktu widzenia spójności systemu VAT nie była dobra)
Na dzień dzisiejszy pozostaje dla podatników zastosowanie art. 74 Ordynacji podatkowej umożliwiającej złożenie wniosku o zwrot nadpłaty (z korektą deklaracji) jeżeli nadpłata powstaje w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
| DECYZJA TK: |
| --- |
| 24 lutego 2009 r Trybunał Konstytucyjny w wyniku rozpoznania pytania prawnego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi dotyczące kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty i korekty deklaracji orzekł, że art. 75 § 2 pkt 1 lit. b i § 3 oraz art. 81 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa w zakresie, w jakim nie regulują trybu złożenia korekty deklaracji i wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku od towarów i usług przez byłych wspólników rozwiązanej spółki cywilnej będącej podatnikiem tego podatku, są niezgodne z art. 2 w związku z art. 64 ust. 1 konstytucji i nie są niezgodne z art. 64 ust. 3 konstytucji. |
Autor jest radcą prawnym, partnerem w InCorpore Banach Iniewski Stradomski