Mechanizm sprawiedliwej transformacji stanowi część planu inwestycyjnego na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu i umożliwi uruchomienie co najmniej 100 mld euro inwestycji na wsparcie dla regionów najbardziej dotkniętych skutkami transformacji, by mogły dostosować się do gospodarki neutralnej dla klimatu.
"Nadal trwają prace nad realizacją Europejskiego Zielonego Ładu. Zmiana klimatu pozostaje faktem, a zapobieżenie jej wymaga szybkich działań. Komisja będzie zdecydowanie wspierać państwa członkowskie, aby zapewnić sprawiedliwą transformację we wszystkich regionach europejskich"- powiedziała komisarz ds. spójności i reform Elisa Ferreira, cytowana w komunikacie.
"Wsparcie w ramach programu wspierania reform strukturalnych jest ważnym krokiem - pomoże opracować plany przejściowe i umożliwi państwom członkowskim skorzystanie z mechanizmu sprawiedliwej transformacji, co zagwarantuje, że przejście na zieloną gospodarkę będzie przebiegać w sposób sprawiedliwy, nie pozostawiając nikogo w tyle" - dodała.
W ciągu najbliższych miesięcy, do końca 2020 r., Komisja ma zapewnić ukierunkowane wsparcie, aby pomóc państwom członkowskim w przygotowaniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji. Państwa członkowskie zachowają decydującą rolę w procesie redagowania i finalizacji tych planów, w ścisłej konsultacji z właściwymi krajowymi, regionalnymi i lokalnymi zainteresowanymi stronami, co zapewni poczucie odpowiedzialności za transformację. Po sfinalizowaniu plany zostaną przedłożone Komisji do zatwierdzenia.
11 grudnia 2019 r. Komisja przedstawiła Europejski Zielony Ład, zgodnie z którym do 2050 r. Europa stanie się pierwszym blokiem państw neutralnym dla klimatu.
W styczniu 2020 r. ogłosiła plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy w celu finansowania procesu transformacji. Jednak wpływ transformacji na niektóre z nich będzie większy niż na inne. Dlatego podstawowym narzędziem do zapewnienia, by transformacja na rzecz gospodarki neutralnej dla klimatu przebiegała w sposób sprawiedliwy jest mechanizm sprawiedliwej transformacji. Ma on umożliwić w latach 2021-2027 uruchomienie co najmniej 100 mld euro w regionach najbardziej dotkniętych negatywnymi społeczno-gospodarczymi skutkami transformacji i je złagodzić.
Aby uzyskać dostęp do finansowania, państwa członkowskie muszą opracować, w porozumieniu z Komisją, terytorialne plany sprawiedliwej transformacji. W planach tych państwa członkowskie powinny określić obszary, które najbardziej odczują proces transformacji na gospodarkę neutralną dla klimatu, zdefiniować wyzwania związane z rozwojem tych obszarów oraz zarysować ścieżki transformacji do 2030 r., w ścisłej współpracy z właściwymi zainteresowanymi stronami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
Zatwierdzenie przez Komisję tych planów uruchomi wsparcie dla państw członkowskich w ramach 3 filarów mechanizmu sprawiedliwej transformacji:
- Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który ma zapewnić dotacje w wysokości 30-50 mld euro na transformację społeczną i gospodarczą w regionach objętych sprawiedliwą transformacją;
- specjalnego programu w ramach InvestEU, który pozwoli na przyciągnięcie do 45 mld euro inwestycji prywatnych;
- instrumentu pożyczkowego sektora publicznego, który uruchomi 25-30 mld EUR na inwestycje w sektorze publicznym.
Komisja podała, że zapewnia szybkie wsparcie państwom członkowskim za pośrednictwem programu wspierania reform strukturalnych, aby pomóc w przygotowaniu ich planów dotyczących sprawiedliwej transformacji, a tym samym we wdrożeniu Europejskiego Zielonego Ładu
W tym celu pod koniec lutego Komisja ogłosiła specjalne zaproszenie do składania wniosków w ramach programu wspierania reform strukturalnych, aby pomóc w przygotowaniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji. 18 państw członkowskich (BE, BG, CY, CZ, EL, ES, FI, HR, HU, IE, IT, LT, LV, PL, PT, RO, SE i SK) zwróciło się o takie wsparcie, a Komisja zatwierdziła wszystkie 18 wniosków.
W ciągu ostatnich dwóch lat Komisja zapewniła praktyczne wsparcie dla regionów za pośrednictwem wspierania reform strukturalnych, aby pomóc w przygotowaniu długoterminowych strategii gospodarczych na rzecz procesu wycofywania węgla, np. na Słowacji w prowincji Horna Nitra, w prowincji Macedonii Zachodniej, w Grecji czy w Rumunii w dolinie Jiu.
