Powołanie Narodowego Instytutu Technologicznego (NIT), poprzez zintegrowanie 114 obecnie istniejących instytutów badawczych, a jego głównym celem będzie prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych zgodnych z polityką gospodarczą, podano w projekcie ustawy o NIT, który został skierowany do konsultacji publicznych. NIT będzie mógł m.in. prowadzić działalność gospodarczą i tworzyć spółki prawa handlowego.
"Celem działalności NIT jest prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych szczególnie ważnych dla realizacji polityki gospodarczej, naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa, określonej w strategiach rozwoju i Krajowym Programie Badań" - czytamy w projekcie ustawy.
"Ustawa przewiduje utworzenie Narodowego Instytutu Technologicznego (dalej jako NIT) w odpowiedzi na wyzwania, przed którymi stoją polska nauka i gospodarka w procesie realizacji nowego modelu rozwojowego zarysowanego w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)" - napisano w uzasadnieniu projektu.
Aktualnie funkcjonuje 114 instytutów badawczych, które prowadzą badania w niemal wszystkich obszarach nauki - począwszy od nauk technicznych i ścisłych, przez przyrodnicze, rolnicze i medyczne, aż po nauki społeczne.
"Funkcjonowanie 114 odrębnych instytutów, nadzorowanych przez 16 różnych ministrów prowadzi do rozpraszania zasobów. Instytuty nie są w stanie osiągnąć efektu skali, co skutkuje niewielką liczbą dużych i wartościowych projektów, szczególnie z komponentem międzynarodowym, nieefektywną polityką zakupową, ułomną obsługą procesów komunikacji z rynkiem, zarządzania własnością intelektualną, a wreszcie komercjalizacją i transferem wiedzy do gospodarki. Odrębne organizacje nie uczą się od siebie, a brak koordynacji zakupów powoduje nieefektywność m. in. w zakresie wykorzystania aparatury naukowej. Jak pokazały dane zebrane przez MNiSW, nawet w instytutach o wysokiej pozycji naukowej (kategoria naukowa A) infrastruktura badawcza bywa wykorzystywana na poziomie ok. 50-70%" - wskazano w ocenie skutków regulacji (OSR).
W projekcie ustawy zarekomendowano utworzenie NIT, "będącego organizacją o charakterze macierzowym", zintegrowaną i zorientowaną na realizację wskazanych przez Rząd RP celów, powstałą w wyniku włączenia do niego części obecnie funkcjonujących instytutów badawczych dysponujących odpowiednim potencjałem do realizacji celu działalności NIT.
"Będzie to struktura dysponująca znaczną autonomią w zakresie realizacji wskazanych w ustawie zadań. NIT zapewni bardziej efektywne zarządzanie instytutami badawczymi, które wejdą w jego skład. Dokona się to m. in. przez ujednolicenie mechanizmów zarządzania finansami, zasobami ludzkimi, nieruchomościami oraz prawami własności intelektualnej. Stworzy to także możliwość efektywnego nadzoru nad działalnością zintegrowanych w nim instytutów" - czytamy dalej w uzasadnieniu.
NIT będzie mógł prowadzić, obok działalności niegospodarczej w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych, także działalność gospodarczą pod warunkiem, że działalność ta będzie wyodrębniona pod względem finansowym i rachunkowym z działalności o charakterze niegospodarczym i nie będzie w żadnej formie finansowana ze środków pochodzących z budżetu państwa, wskazano również.
"NIT będzie mógł tworzyć spółki prawa handlowego, a także obejmować lub nabywać akcje lub udziały w takich spółkach. Przepis ten ma na celu przede wszystkim umożliwienie NIT tworzenia spółek typu spin-off, bazujących na innowacyjnych technologiach wytworzonych przez NIT" - czytamy dalej.
Organami NIT będą prezes NIT i Rada NIT. Prezesa NIT będzie powoływał na okres 4 lat i odwoływał minister właściwy do spraw nauki.
Dzięki powstaniu NIT przedsiębiorcy zyskają łatwiejszy dostęp do badań naukowych i prac rozwojowych prowadzonych przez wszystkie instytuty wchodzące w skład NIT, podkreślono także w OSR.
"NIT w konsekwencji stanie się istotną częścią systemu innowacji. Pozwoli to wykorzystać potencjał badawczy do przebudowy polskiej gospodarki. NIT będzie ważnym elementem planu realizowanego w celu transformacji od gospodarki budującej przewagi konkurencyjne na zasobach materialnych do gospodarki budującej na innowacjach" - podsumowano w OSR.
