Czym są choroby zawodowe? Jakie wyróżniamy rodzaje chorób zawodowych?
Praktycznie każdy zawód wiąże się z wypadkami przy pracy. Zdarzają się one nawet w trakcie pracy zdalnej. Podjęcie danego stanowiska wiąże się z ryzykiem, z którym pracownik powinien zostać zapoznany. Innym zagrożeniem są tzw. choroby zawodowe. Państwo ustanowiło przepisy, by chronić pracowników przed ich szkodliwym wpływem.
Choroby zawodowe to choroby, które są spowodowane szkodliwymi czynnikami występującymi w miejscu pracy lub które są związane ze sposobem wykonywania danej pracy. Może to być np. praca w ciągłym hałasie, praca wyjątkowo obciążająca psychicznie i fizycznie czy praca ze szkodliwymi substancjami chemicznymi.
Na choroby zawodowe często popadają górnicy, a najczęściej jest to pylica płuc. Na stronie ZUS można znaleźć wykaz chorób zawodowych. Dokładna rozpiska znajduje się w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie chorób zawodowych z dnia 4 września 2013 r. Przykładowymi chorobami wymienionymi w rozporządzeniu są m.in.: pylice płuc, choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu, ostre reakcje alergiczne czy nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi.
W roku 2022 na listę chorób zawodowych trafiło także wypalenie zawodowe. Zostało ono wpisane przez WHO do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11. Według badań na wypalenie zawodowe wpływają: niskie wynagrodzenie, przeciążenie pracą, niska kultura pracy czy nieefektywne zarządzanie zespołem w firmie itp.
Czy można więc otrzymać L4 na wypalenie zawodowe? Eksperci ostrzegają, że w najbliższych latach może to być trudne do wykonania. Uznanie wypalenia zawodowego za chorobę wymagałoby zaś zmiany prawa.
Jak ubiegać się o L4 z tytułu choroby zawodowej? Jak wygląda procedura stwierdzenia choroby?
Podejrzenie występowania choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu lub właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Dodatkowo należy wypełnić zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej.
Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie. Kieruje on pracownika, lub byłego pracownika, na właściwe badania celem wydania orzeczenia w sprawie choroby zawodowej. Właściwym do orzekania w tym zakresie jest lekarz spełniający wymagania kwalifikacyjne. Jednostkami orzeczniczymi mogą być np. poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy.
Na podstawie orzeczenia lekarskiego, wydanego na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego, stwierdza się występowanie, bądź nie, choroby zawodowej.
Pracownik, który nie zgadza się z orzeczeniem lekarskim, może wnioskować o przeprowadzenie ponownego badania. Właściwy państwowy inspektor sanitarny przesyła decyzję do pracownika, jego pracodawcy oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Właściwy państwowy inspektor sanitarny sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych.
Jeśli orzeczenie wskazuje na występowanie choroby zawodowej, pacjent ma prawo przejść na zwolnienie lekarskie. Podstawowymi dokumentami uprawniającymi do zwolnienia lekarskiego i do wypłaty zasiłku chorobowego są zaświadczenie lekarskie wydane na podstawie badań oraz decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej wydana przez inspektora sanitarnego.
W zależności od sytuacji ZUS może oczekiwać także innych dokumentów. Dokładne szczegóły podane są na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dokumenty można złożyć osobiście lub w formie elektronicznej za pośrednictwem PUE ZUS.
Ile wynosi zasiłek chorobowy w przypadku chorób zawodowych?
Pójście na L4 nie zwalnia pracownika z pobierania wynagrodzenia. Pracodawca zobowiązany jest płacić wynagrodzenie chorobowe, a ZUS – zasiłek chorobowy (jeśli pracownik jest objęty obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym).
Zasiłek chorobowy przysługuje pracownikom, którzy są chwilowo niezdolni do pracy z powodu choroby. Podczas normalnego L4 wypłacane jest 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Są jednak sytuacje, w których pracownikowi przysługuje 100 proc. wypłacanej stawki. Dotyczy to m.in. wypadku przy pracy, wypadku w drodze do czy z pracy, choroby w trakcie ciąży. Również pracownik, który zapadł na chorobę zawodową, otrzyma zasiłek chorobowy, który wynosi 100 proc. podstawy wymiaru.
Jeśli przyczyną niezdolności do pracy jest choroba zawodowa, pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia tej niezdolności. Świadczenie to przysługuje wówczas z ubezpieczenia wypadkowego.
Jeśli niezdolność do pracy jest konsekwencją późniejszych następstw wcześniej stwierdzonej choroby zawodowej, zasiłek choroby przysługuje w wysokości 100 proc.
Jak długo można przebywać na L4 z tytułu choroby zawodowej?
To, ile pracownik może przebywać na L4, nie jest ściśle ustalone. Długość zwolnienia lekarskiego zależy w dużej mierze od przyczyny wystąpienia choroby oraz stanu zdrowia pacjenta.
Ustalenia ZUS-u mówią jednak, że zasiłek chorobowy z tytułu choroby zawodowej przysługuje pracownikowi przez okres nie dłuższy niż 182 dni, a gdy niezdolność do pracy spowodowana jest zachorowaniem na gruźlicę lub przypada w okresie ciąży – maksymalnie przez 270 dni.
Warto wiedzieć, że chorobę zawodową można stwierdzić również po zakończeniu pracy. Sytuacjami, w których okres występowania udokumentowanych objawów chorobowych upoważniających do rozpoznania choroby zawodowej jest nie do określenia to m.in.: pylice płuc, choroby płuc wywołane pyłem metali twardych czy przewlekłe popromienne zapalenie skóry.
Okres, w którym wystąpienie objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, zależy od choroby i jest podany w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie chorób zawodowych.
Co w przypadku kiedy choroba zawodowa uniemożliwia dalszą pracę w tym zawodzie?
Działania, jakie podejmuje pracodawca w związku z wystąpieniem u pracownika choroby zawodowej, zależy rzecz jasna od wyrządzonych skutków i stanu zdrowia pracownika. Może się okazać, że po wystąpieniu choroby pracownik może nie być zdolny do dalszego wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Wówczas pracodawca ma obowiązek przenieść taką osobę na stanowisko, na którym nie będzie narażona na działanie czynnika wywołującego schorzenia. Wiąże się to z możliwością pobrania przez pracownika dodatku wyrównawczego.
Niezdolność do pracy spowodowana chorobą zawodową może się także równać wypowiedzeniem umowy o pracę z przyczyn dotyczących stanu zdrowia pracownika. W przypadku doznania stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu pracownik może starać się o jednorazowe odszkodowanie oraz rentę.
Jeśli lekarz stwierdzi, że pracownik utracił zdolność do pracy zarobkowej na danym stanowisku z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, lekarz może przyznać ubezpieczonemu rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Pracodawca ma za zadanie stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym. Nie zawsze jednak jest to możliwe. Jeśli u pracownika podejrzewa się występowanie choroby zawodowej, należy niezwłocznie zgłosić to odpowiednim organom oraz wysłać pracownika na badania. Jeśli choroba zawodowa zostanie potwierdzona, pracownikowi przysługuje wówczas szereg świadczeń, w tym zasiłek chorobowy.