Czym jest własność intelektualna?
Zanim przejdziemy do omawiania tego, co oznacza ochrona własności intelektualnej, z pewnością warto zatrzymać się na chwilę przy tym właśnie pojęciu. Jak prawidłowo interpretować termin "własność intelektualna"? Otóż jest to każdy wytwór ludzkiego umysłu mający formę materialną. W kategorii tej mieszczą się wytwory pracy twórczej człowieka, które charakteryzują się oryginalnością i unikatowością, dlatego zasługują na należytą ochronę.
Co zaliczamy do własności intelektualnej?
Wśród elementów wchodzących w skład własności intelektualnej można wymienić:
- prawa własności przemysłowej, w tym patenty na wynalazki, wzory użytkowe, znaki towarowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych, oznaczenia geograficzne,
- prawa autorskie i prawa pokrewne,
- tajemnice przedsiębiorstwa,
- ochronę wizerunku, ochronę baz danych itp.
Własnością intelektualną są wynalazki, oznaczenia towarów, utwory muzyczne czy literackie. Powinny być one oryginalnymi i nowatorskimi efektami twórczej działalności człowieka.
Własność intelektualna może powstawać w różnych dziedzinach życia człowieka, m.in. w działalności artystycznej czy biznesowej. Prawa własności intelektualnej mają charakter praw wyłącznych i należy im się ochrona.
Jednak nie wszystko jest w ten sposób chronione. Co nie podlega ochronie własności intelektualnej? Wyłączone są m.in. akty normatywne lub ich urzędowe projekty, co zapewnia obywatelom swobodny dostęp do materiałów prawnych. Spod ochrony są wyłączone również dokumenty urzędowe.
W jaki sposób możemy chronić własność intelektualną?
W Polsce wszystkie kwestie związane z ochroną własności intelektualnej ujmuje prawo własności przemysłowej oraz ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ustawa o ochronie własności intelektualnej ujmuje prawa własności przemysłowej i prawo autorskie czy prawa pokrewne.
Prawa własności intelektualnej dają ich twórcom i właścicielom możliwość wyłącznego czerpania korzyści majątkowych bądź zawodowych z przysługujących im uprawnień. Artykuł 27 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka stanowi, że każdy ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści, które wynikają z jego działalności naukowej, literackiej czy artystycznej.
W Polsce twórca może chronić swój wynalazek, wzór użytkowy, znak towarowy lub przemysłowy, o ile spełnia określone wymogi, poprzez postaranie się o udzielenie patentu lub prawa ochronnego w Urzędzie Patentowym RP. Prawo autorskie nadaje twórcom wyłączne uprawnienia do używania lub udzielenia zgody innym osobom na używanie ich dzieła w określony sposób, za co mogą otrzymywać odpowiednie honorarium. Utwór jest dobrem materialnym i przedmiotem prawa autorskiego od momentu przybrania jakiejkolwiek postaci, nawet jeśli jest nieukończony.
Ważną kwestią w dzisiejszych czasach jest ochrona własności intelektualnej w internecie. Kopiowanie zdjęć, treści, filmów wideo i innych przejawów działalności artystycznej, naukowej i kulturowej jest postrzegane jako łamanie praw dotyczących takiej własności. W takiej sytuacji powinieneś najpierw wezwać daną osobę do zaprzestania łamania praw autorskich – osobiście lub przy pomocy prawnika.
Jeśli polubowne działanie nie przyniesie spodziewanych rezultatów, konieczne jest skierowanie sprawy do sądu. W pozwie trzeba wykazać, że przedmiot sprawy jest własnością intelektualną i ma cechy własnej, samodzielnej twórczości. Dobrym pomysłem jest podpisywanie swoich wytworów imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem. Można również oznaczać zrobione zdjęcia i grafiki znakiem wodnym.
Dlaczego ochrona własności intelektualnej jest ważna?
Istnieje wiele powodów, dla których ochrona własności intelektualnej ma duże znaczenie. Dzięki niej można rozwijać i zapewniać dobrobyt dla całej ludzkości. Ten związany jest ze zdolnościami twórczymi człowieka.
Ochrona prawna nowych wytworów prowadzi do dalszych innowacji, a przy tym przyczynia się do wzrostu gospodarczego i powstawania nowych miejsc pracy oraz podwyższania jakości życia. Jeśli system ochrony własności intelektualnej działa poprawnie, wspomaga realizację potencjału obywateli. Staje się motywem do wzrostu ekonomicznego, kulturalnego i społecznego.
Dzięki należytej ochronie praw własności intelektualnej firma może zadbać o swoją pozycję na rynku, jej wzmocnienie i osiągnięcie przewagi konkurencyjnej. Zdobywa prestiż i zwiększa atrakcyjność swojego wizerunku. Buduje majątek firmy dzięki licencjom.
Co grozi za naruszenie własności intelektualnej?
Zdarza się, że prawo własności intelektualnej jest naruszane i łamane. Co grozi osobom, które np. używają chronionego produktu lub opatentowanego wynalazku bez zgody twórcy? W takim przypadku można skierować sprawę do sądu.
Naruszenie własności intelektualnej może skutkować dla osoby naruszającej takie prawo odpowiedzialnością cywilną lub karną. W szczególnych przypadkach przy naruszeniu przepisów o ochronie własności intelektualnej na terenie zakładu pracy może wchodzić w grę odpowiedzialność dyscyplinarna.
Właścicielowi prawa własności intelektualnej przysługuje prawo roszczenia o przywrócenie stanu poprzedniego, czyli do usunięcia przez sprawcę skutków związanych z naruszeniem owego prawa. Poszkodowany przed sądem w sprawie cywilnej może domagać się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, dążąc do zasądzenia odpowiedniej sumy pieniędzy na dowolnie wybrany cel społeczny.
Od rodzaju naruszenia własności intelektualnej zależy to, jaka kara będzie groziła sprawcy. Może być to grzywna, ograniczenie wolności, a nawet pozbawienia wolności do roku. Za rozpowszechnianie utworu bez zgody grozi kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2, ale już za rozpowszechnianie danego dzieła bezprawnie w celu uzyskania korzyści majątkowych grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.