Czym jest wspólnota majątkowa i jak ona działa?
Podstawę do odpowiedzi na pytanie, co to jest wspólnota majątkowa małżeńska, stanowi Kodeks rodzinny i opiekuńczy, czyli ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku. Artykuł 31 Kodeksu stanowi w § 1, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa, nazywana również wspólnością ustawową. Obejmuje ona przy tym wszystkie przedmioty majątkowe, jakie nabyte zostaną w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub tylko przez jednego z nich. Tak powstaje majątek wspólny małżonków. Istnieje jednak majątek osobisty męża czy żony i zalicza się do niego przedmioty majątkowe, które nie są objęte wspólnością ustawową.
Małżeńska wspólnota majątkowa obejmuje takie elementy jak:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
- dochody z majątku wspólnego i z majątku osobistego każdego z małżonków,
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
- kwoty składek zaewidencjonowanych na subkoncie (subkonto w ramach konta ubezpieczonego).
Ustawowa wspólność majątkowa małżeńska to rodzaj ustroju majątkowego powstający z chwilą zawiązania związku małżeńskiego. Od chwili podpisania aktu w urzędzie stanu cywilnego mąż i żona, kupując każdy przedmiot, włączają go w skład majątku wspólnego. Zarządzanie takim majątkiem jest wspólne.
W czasie trwania małżeństwa, w dowolnym momencie, również w przeddzień zawarcia związku, można rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową małżeńską. Małżonkowie mogą podjąć decyzję o całkowitej rozdzielności majątkowej i w tym celu podpisać stosowną umowę, powszechnie nazywaną intercyzą.
Różnice między wspólnotą majątkową a rozdzielnością majątkową
Jeśli małżonkowie nie poczynią kroków prawnych przed ślubem czy już po zawarciu związku małżeńskiego, zostanie zawiązana i będzie trwała wspólnota majątkowa małżeńska. Jednak mogą jeszcze przed ślubem lub w dowolnym momencie uchylić ustawową wspólność małżeńską, wprowadzając tym samym ustrój rozdzielności majątkowej pomiędzy sobą.
Wszystko dlatego, że zgodnie z prawem wspólność majątkową małżeńską można ograniczyć lub rozszerzyć. Jeśli chodzi o jej ograniczenie, da się wyłączyć wskazane w pisemnej umowie składniki majątku, które np. wcześniej należały do majątku osobistego jednego z małżonków.
Jakie są różnice pomiędzy wspólnością majątkową małżeńską i rozdzielnością majątkową? We wspólności majątkowej jest majątek wspólny, ale każdemu małżonkowi przysługuje prawo do majątku osobistego. Co nie wchodzi do wspólnoty małżeńskiej, a pozostaje w majątku żony czy męża – osobistym? Otóż nawet bez intercyzy do majątku osobistego wchodzą:
- dobra materialne nabyte przez dziedziczenie czy darowiznę,
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowań lub zadośćuczynień za doznane krzywdy,
- przedmioty uzyskane z tytułu nagród za osiągnięcia, praw autorskich i innych praw twórców.
Co ciekawe, renta będzie wchodziła w skład wspólności majątkowej małżeńskiej.
Jakie są korzyści i wady wspólnoty majątkowej?
W poniższej tabeli przedstawiliśmy wady i zalety ustroju wspólnoty majątkowej po ślubie:
Zalety | Wady |
|---|---|
Korzyści podatkowe - możliwość wspólnego, preferencyjnego rozliczenia ze współmałżonkiem | Małżonkowie odpowiadają za długi np. z tytułu prowadzonej działalności majątkowej małżonka |
Możliwość budowania majątku wspólnego - dla małżonków i zwykle również ich dzieci | W przypadku rozwodu każdy z małżonków ma możliwość dochodzenia połowy majątku, bez względu na to, czy np. pracował w trakcie trwania małżeństwa |
Zwiększenie zdolności kredytowej | Problemy z ustaleniem, kto jest właścicielem danego składnika majątku |
Wspólnota majątkowa a podział majątku po rozwodzie
Jeśli małżonkowie nie mieli rozdzielności majątkowej, czyli nie podpisali intercyzy, to po rozwodzie ich majątek wspólny będzie podlegał podziałowi. Jak mają się do siebie majątek wspólny i rozwód? Otóż zwykle sąd dzieli ten majątek po połowie, ale może dojść do sytuacji, w której jedna ze stron postępowania zażąda nierównomiernego podziału. Argumentem przemawiającym za takim rozwiązaniem może być to, że mąż lub żona przyczynili się do jego powstania.
Jak wspólnota majątkowa wpływa na dziedziczenie spadku?
Wspólność majątkowa małżeńska ma wpływ na kwestie związane z dziedziczeniem spadku. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje, że spadki oraz darowizny zaliczane są do majątku osobistego żony i męża. Jeśli więc jeden ze współmałżonków dziedziczy spadek, wejdzie on w skład nie majątku wspólnego, ale osobistego i jako taki w przypadku np. rozwodu małżonków sprawi, że drugi nie będzie miał do niego żadnych praw.
Wyjątkiem od reguły są sytuacje, w których testament spadkodawcy wskazuje inaczej i majątek lub jego część może wejść w skład majątku wspólnego.
Wspólnota majątkowa a odpowiedzialność finansowa
Czy żona odpowiada za długi męża albo mąż za długi poczynione przez żonę? Nie jest to takie oczywiste, jak mogłoby się wydawać.
Jeśli dług wynika z kredytu, który został zaciągnięty tylko przez jednego z małżonków, ale jednocześnie drugi się na to zgodził, wierzyciel ma pełne prawo do tego, by domagać się zwrotu długu – należności głównej i naliczonych odsetek, z majątku osoby, która zaciągnęła dług. Może dochodzić roszczeń z majątku wspólnego małżonków.
W sytuacji, gdy np. chodzi o kredyt hipoteczny, który małżonkowie zaciągnęli na potrzeby związane z nabyciem mieszkania czy wybudowaniem domu dla swojej rodziny, a później przestali go spłacać, oboje odpowiadają za powstały dług.
Gdyby dany dług został zaciągnięty na przykład wyłącznie przez męża, bez wiedzy i naturalnie bez zgody żony, to za powstałe zadłużenie odpowiada jedynie dłużnik, własnym majątkiem, z dochodu, jaki uzyskuje np. z wynagrodzenia za pracę czy z zarobków z prowadzenia działalności gospodarczej.
Kiedy warto wybrać wspólnotę majątkową?
Warto wybrać wspólnotę majątkową małżeńską w przypadku, gdy małżonkowie np. nie podejmują działalności biznesowej i związanego z nią ryzyka, ale pracują na etacie. Dzięki wspólności majątkowej będą mogli rozliczać się wspólnie i optymalizować wysokość płaconych podatków.
Alternatywne formy rozliczeń majątkowych po ślubie
Po ślubie małżonkowie nie muszą mieć małżeńskiej wspólnoty majątkowej. Mogą zdecydować się na jej ograniczenie lub zniesienie. Odbywa się to na podstawie umowy małżeńskiej. Rozdzielność majątkowa znosi wspólność majątkową po ślubie i odbywa się na zasadach przewidzianych dla tzw. intercyzy. Małżonkowie mogą również zawrzeć umowę o współwłasności.
Czy warto decydować się na wspólnotę majątkową po ślubie?
Wspólnota majątkowa po ślubie jest najczęstszym wyborem dla małżonków, jeśli chodzi o ich stosunki majątkowe. Daje możliwość dysponowania całym majątkiem małżonków swobodnie przez męża i żonę. Warto się na taką opcję zdecydować, jeśli małżonkowie chcą się wspólnie rozliczać, nabywać prawa i obowiązki.
