Czy warto iść w PPK? Poznaj Pracownicze Plany Kapitałowe

• Pracownicze Plany Kapitałowe to element III filaru emerytalnego, czyli dobrowolnego oszczędzania na wyższą emeryturę.
• Środki na PPK gromadzone są przy współpracy pracodawcy, pracownika i państwa. Są prywatne i dziedziczne.
• Po likwidacji OFE wielu Polaków obawia się państwowego systemu. W podjęciu decyzji, czy warto iść w PPK, pomóc mają czytelne zasady wypłaty pieniędzy oraz kalkulator środków.
• Pracodawcy są zobligowani do wspierania pracowników w oszczędzaniu na emeryturę poprzez Pracownicze Plany Kapitałowe. Wpłaty na PPK stanowią koszty uzyskania przychodu.

PPK to wprowadzony Ustawą z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych element systemu emerytalnego, który daje pracownikom możliwość długoterminowego oszczędzania na emeryturę przy wsparciu pracodawców oraz państwa. Mimo sztywno ustalonych reguł wypłaty środków, Pracownicze Plany Kapitałowe przypominają inne formy odkładania środków w ramach tzw. III filaru, czyli zestawu dobrowolnych form odkładania pieniędzy na trzeci wiek. Tak samo jak w przypadku IKE, IKZE oraz PPE, środki z PPK są prywatne oraz dziedziczne.

Z Pracowniczych Planów Kapitałowych mogą skorzystać wszyscy pracownicy między 18 a 70 rokiem życia. Jedynym warunkiem jest podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, a więc podstawą może być nie tylko umowa o pracę, ale również wykonywanie zadań służbowych na podstawie umowy agencyjnej czy umowy zlecenia. Pieniędzy na PPK nie odłożą za to osoby niepełnoletnie, mający powyżej 70 lat oraz samozatrudnieni.

PPK – ile odkłada się z wypłaty, a ile dopłaca pracodawca i państwo?

Pieniądze składające się ostatecznie na środki zgromadzone przez pracownika na PPK pochodzą z trzech źródeł:

• wypłata pracownika (minimalnie 2 proc. wynagrodzenia brutto, ale można zwiększyć do 4 proc.),
• dopłata od pracodawcy (minimalnie 1,5 proc. wynagrodzenia brutto, ale można zwiększyć do 4 proc.),
• dopłata od państwa (250 zł na powitanie + 240 zł rocznie).

Pieniądze oszczędzane w ramach Pracowniczych Planów Kapitałowych przekazywane są na indywidualne rachunki uczestników utworzone przez jedną z 19 instytucji finansowych, które wpisane zostały do ewidencji PPK na listę podmiotów zarządzających. Znajduje się tam także instytucja wyznaczona, nie mogąca odmówić utworzenia PPK żadnemu podmiotowi. Jest to PFR Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. (PFR TFI).

Co dzieje się z pieniędzmi odkładanymi w PPK?

Pieniądze odkładane w ramach PPK są lokowane w fundusze inwestycyjne o stopniu ryzyka zależnym od wieku oszczędzającego. Czym pracownik staje się starszy, tym instytucja zarządzająca jego środkami musi bardziej dbać o bezpieczeństwo oszczędności niż stopę zwrotu z inwestycji. Ścisły nadzór nad podmiotami zarządzającymi sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, wydając kwartalne informacje o aktywach zgromadzonych w PPK oraz opracowując roczne raporty. Co więcej, kapitał uczestników PPK jest chroniony przed bankructwem za sprawą konstrukcji prawnej funduszy.

Co z jedną z największych wad Otwartych Funduszy Emerytalnych, czyli płaceniem instytucjom finansowym za zarządzanie pieniędzmi? W przypadku PPK wprowadzony został limit kosztów zarządzania rachunkiem. Nie może przekroczyć on 0,6 proc. całości aktywów, z czego maksymalnie 0,1 proc. może być wynagrodzeniem za osiągnięty wynik.

Konkretne kwoty, które zgromadzi się dzięki oszczędzaniu z Pracowniczymi Planami Kapitałowymi warto sprawdzić za pośrednictwem kalkulatora PPK. Oczywiście będą to tylko szacunki, jednak dla wielu osób konkretna kwota może stanowić cenną podpowiedź, czy warto oszczędzać w PPK. Szczególnie jeśli zestawi się ją z przesyłanymi corocznie przez ZUS wyliczeniami potencjalnej emerytury.

Co bierze się pod uwagę przy obliczaniu domniemanego świadczenia z PPK?

• Obecne wynagrodzenie brutto.
• Wiek przystąpienia do PPK.
• Lata odkładania środków.
• Wysokość jednorazowej wypłaty.
• Lata otrzymywania comiesięcznej wypłaty.
• Wysokość wpłaty pracownika.
• Wysokość dopłaty od pracodawcy.
• Zakładany roczny proc. zwrotu z inwestycji.
• Zakładany roczny wzrost wynagrodzenia.

Jak wyglądały będą świadczenia PPK pracownika, który w wieku 30 lat zarabia w chwili przystąpienia do programu 4500 zł i zamierza odkładać środki do 65 roku życia? Przy realistycznym założeniu 2,8 proc. zwrotu z inwestycji w ciągu roku oraz rocznym wzroście wynagrodzenia o 3,5 proc., odkładając minimalną kwotę ze swojej strony i strony pracodawcy, można liczyć na: 

• 72 008 zł wpłacone przez siebie,
• 54 006 zł wpłacone przez pracodawcę,
• 8 650 zł dopłacone przez państwo,
• 58 736 zł wzrostu wartości z tytułu zarządzania aktywami.

Oznacza to, że bez konieczności zapłacenia podatku Belki (19 proc. od zysków kapitałowych) osoba oszczędzająca w PPK na przykładowych warunkach liczyć może na jednorazową wypłatę 48 350 zł oraz 20 lat comiesięcznej dopłaty 604 zł do emerytury.

Pieniądze oszczędzane w ramach Pracowniczych Planów Kapitałowych są prywatne, jednak nie można nimi dysponować tak jak w przypadku zwyczajnego konta oszczędnościowego w banku. Zasady wypłaty środków z PPK są jasno określone i biorą pod uwagę kilka scenariuszy. W zależności od przeznaczenia pieniędzy oraz formy ich podjęcia, uczestnik PPK może zostać zwolniony z podatku od zysków kapitałowych, konieczności zwrotu dopłat państwowych oraz przekazania części pieniędzy od pracodawcy na konto w ZUS. Jak wygląda to w praktyce?

Podstawowa wypłata środków z PPK zgodnie z intencją utworzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych następuje po ukończeniu przez uczestnika 60 roku życia. Jakie scenariusze są wtedy możliwe?

• 25 proc. w formie jednorazowej wypłaty oraz 75 proc. w co najmniej 120 miesięcznych ratach (wówczas nie płaci się podatku Belki od wypracowanego zysku).
• 100 proc. w co najmniej 120 miesięcznych ratach (brak podatku Belki).
• 100 proc. w formie świadczenia małżeńskiego, czyli co najmniej 120 ratach z połączonych środków PPK małżonków mających powyżej 60 roku życia (brak podatku Belki).
• 100 proc. w formie jednorazowej wypłaty (od 75 proc. środków należy opłacić podatek Belki od wypracowanych zysków).

Wypłata środków z PPK przed ukończeniem 60 roku życia definiowana jest z kolei jako zwrot, czyli wycofanie środków z rachunku PPK. W formie jednorazowej otrzymuje się wówczas:

• 100 proc. wpłat pracownika (pomniejszone o podatek Belki od wypracowanych zysków)
• 70 proc. wpłat pracodawcy (pomniejszone o podatek Belki od wypracowanych zysków)
• 0 proc. wpłat państwa (opłaty powitalnej oraz corocznych bonusów)

Środki zgromadzone przez uczestnika PPK mogą zostać wypłacone przed ukończeniem 60 roku życia na preferencyjnych zasadach. Jest to możliwe w dwóch sytuacjach: w przypadku poważnej choroby oraz zaciągania kredytu hipotecznego przed 45 rokiem życia i konieczności opłacenia wkładu własnego. Przedłożenie dokumentacji medycznej potwierdzającej trudną sytuację zdrowotną (dotyczyć może uczestnika, jego współmałżonka lub dzieci) pozwoli wycofać bezzwrotnie 25 proc. zgromadzonego kapitału. Na wkład własny przeznaczyć można za to nawet 100 proc. środków, ale w ciągu maksymalnie 15 lat należało będzie je zwrócić.

Opłacalność wycofania środków z Pracowniczych Planów Kapitałowych lub formy ich wypłacenia po 60 roku życia jest kwestią indywidualną. Zdarzają się nawet pracownicy, którzy podejmują pieniądze z PPK rokrocznie, traktując je jak świąteczny bonus. Największe benefity zapewni oczywiście wypłata środków zgodnie z emerytalnym przeznaczeniem programu, jednak nie musi być to jedyna opłacalna opcja.

Na opinie Polaków o PPK mocno wpływają zawirowania związane z Otwartymi Funduszami Emerytalnymi. Rozpoczęty w 2013 roku demontaż II filaru nie został przeprowadzony w stu procentach do dziś, a likwidacja OFE utknęła w martwym punkcie. Potencjalni uczestnicy Pracowniczych Planów Kapitałowych nie mają więc zaufania do oszczędzania na emeryturę przy wsparciu państwa. Nie pomógł w tym również brak kampanii informacyjnej związanej z potrzebą odejścia od OFE, przez co w opinii publicznej szeroko rozpowszechniony jest mit "skoku na kasę" – najpierw dokonanego rzekomo przez premiera Donalda Tuska za rządów koalicji PO-PSL, a następnie mającego być powtórzonym przez premiera Mateusza Morawieckiego za rządów Zjednoczonej Prawicy.

Automatyczne zapisywanie do programu oszczędzania emerytalnego pracowników poniżej 55 roku życia miało być według założeń rządowych gwarancją tego, że do Pracowniczych Planów Kapitałowych do końca 2025 roku przystąpi od 40 do 50 proc. pracujących Polaków. Celem długoterminowym jest partycypacja na poziomie 75 proc.. Tak się jednak nie stało. Do końca 2020 roku do PPK przystąpiło niecałe 1,7 mln pracowników, co stanowiło na tamten moment zaledwie 30 proc. liczby potencjalnych uczestników. To wynik niepokojący twórców PPK przede wszystkim dlatego, że rezygnacji z oszczędzania w ten sposób musi dokonać sam pracownik.

Rezygnacja z PPK następuje wyłącznie z inicjatywy pracownika. Pracodawca nie ma prawa naciskać na niego, a nakłanianie do tego podlega karze grzywny w wysokości do 1,5 proc. funduszu wynagrodzeń w poprzednim roku obrotowym, co w przypadku wielu firm stanowić może pokaźną sumę. Co więcej, deklaracja wypisania się z PPK ważna jest zaledwie 4 lata i jeżeli pracownik nie złoży jej ponownie, pracodawca musi zacząć dokonywać odprowadzeń na PPK od nowa.

Deklaracja o rezygnacji z dokonywania wpłat do Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) dokonywana jest na udostępnionym na stronie internetowej programu wzorze. Należy wypełnić ją wielkimi literami i złożyć podmiotowi zatrudniającemu. W ciągu maksymalnie 7 dni od złożenia deklaracji pracodawca musi poinformować o tym fakcie instytucję zarządzającą środkami danego pracownika. Jeżeli w miesiącu rezygnacji wpłata na konto PPK została dokonana, cała kwota podlega zwrotowi.