Czym jest majątek przedsiębiorstwa i jakie są składniki takiego majątku?

Majątek firmy czy może jej aktywa? Jakie zasoby pozwalają na uruchomienie działalności gospodarczej i jej prowadzenie przez kolejne miesiące i lata? Co to jest majątek przedsiębiorstwa? To inaczej aktywa, czyli zasoby znajdujące się pod kontrolą danej jednostki w wyniku zdarzeń z przeszłości, z których może ona osiągnąć w przyszłości korzyści ekonomiczne, niekoniecznie ze sprzedaży majątku firmy, ale z obracania nim.

Majątek przedsiębiorstwa to różnego rodzaju elementy znajdujące się w jego władaniu, do których można zaliczyć:

• budynki i budowle;
• maszyny i urządzenia, środki trwałe;
• materiały;
• wyroby gotowe;
• środki pieniężne.

Cały majątek firmy dzieli się na dwie grupy, biorąc pod uwagę czas ich przekształcenia w środki pieniężne. Są to:

• aktywa trwałe, inaczej majątek trwały przedsiębiorstwa;
• aktywa obrotowe, inaczej majątek obrotowy. 

One zaś dzielą się na kolejne składniki. 

Majątek trwały obejmuje:

• wartości niematerialne i prawne, łącznie z prawami majątkowymi, programami komputerowymi, wartościami firmy i kosztami zakończonych prac rozwojowych,
• rzeczowe składniki majątku trwałego, w tym środki trwałe oraz środki trwałe w budowie;
• inwestycje długoterminowe;
• należności długoterminowe;
• długoterminowe rozliczenia międzyokresowe. 

Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez firmę, zaliczane do aktywów trwałych prawa majątkowe, które nadają się od razu do gospodarczego wykorzystywania, charakteryzujące się przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok. Muszą być one przeznaczone do używania na potrzeby jednostki. W szczególności do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się:

• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje;
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych czy zdobniczych;
• know-how.

Pojawia się przy tym pytanie: czy firma wchodzi do majątku wspólnego przedsiębiorstwa? Nabyta jej wartość zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych. 

Rzeczowy majątek trwały to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne i zdatne do użytku oraz przeznaczone na potrzeby jednostki. To m.in. nieruchomości, maszyny i urządzenia, środki transportu, ulepszenia w obcych środkach trwałych czy inwentarz żywy.

Należności długoterminowe dotyczą innych tytułów niż dostawy wyrobów i towarów oraz usług, wymagalne w okresie dłuższym niż 12 miesięcy. Natomiast przez pojęcie inwestycji długoterminowych rozumie się aktywa posiadane przez firmę w celu osiągnięcia w inny sposób korzyści ekonomicznych. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe należy przyporządkować do okresów sprawozdawczych, których dotyczą. Natomiast przewidywany czas ich rozliczenia będzie dłuższy niż 12 miesięcy. 

W przypadku majątku obrotowego chodzi o składniki, które zasadniczo powinny być wykorzystanie i przynosić korzyści ekonomiczne firmie w ciągu 12 miesięcy. Charakteryzują się wysoką płynnością. Majątek obrotowy przedsiębiorstwa uwzględnia:

• rzeczowe składniki majątku obrotowego (zapasy), w tym materiały, produkcję niezakończoną, produkty gotowe, towary, zaliczki na dostawy;
• należności krótkoterminowe;
• inwestycje krótkoterminowe; 
• krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Rzeczowe aktywa obrotowe, inaczej zapasy, obejmują materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby przedsiębiorstwa, a więc surowce, paliwo, opakowania, materiały pomocnicze i tym podobne. Mogą być to także wytworzone lub przetworzone produkty gotowe, zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji. Do grona aktywów trwałych wlicza się półprodukty i towary nabyte w celu odsprzedaży, bez ich przetwarzania. 

Należności krótkoterminowe to określenie wykorzystywane dla zdefiniowania środków pieniężnych w rozrachunkach. 

Aktywa finansowe obejmują:

• aktywa pieniężne;
• instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki;
• wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.

Wszystkie aktywa finansowe firmy są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia albo stanowią aktywa pieniężne. 

Inwestycje krótkoterminowe to przede wszystkim krótkoterminowe aktywa finansowe, tj. należności – ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub części należności z innych tytułów niezaliczonych do aktywów finansowych, stające się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe to wydatki poniesione na przyszłe okresy, których rozliczenie trwa nie dłużej niż 12 miesięcy liczone do dnia bilansowego. 

Na zaznaczenie zasługuje fakt, że majątek przedsiębiorstwa, który jest wykazywany w aktywach bilansu, ma swoje źródła finansowania. Przy tym źródła te nazywane są kapitałami lub funduszami albo pasywami. Powinny być równe aktywom przedsiębiorstwa. 

Do źródeł finansowania aktywów przedsiębiorstwa zalicza się:

• kapitał własny, gromadzony przez założycieli przedsiębiorstwa, który dzieli się na kapitał podstawowy i kapitały rezerwowe;
• kapitał obcy – to ta część aktywów, którymi dysponuje przedsiębiorstwo, a które są faktycznie własnością zupełnie innych podmiotów gospodarczych – zobowiązania.

Kapitał podstawowy dotyczy aktywów, jakie założyciele przy powstawaniu przedsiębiorstwa lub w toku jego rozwoju wnieśli do niego w formie pieniężnej, lub rzeczowej. Kapitały rezerwowe będą odzwierciedlać równowartość aktywów, nabytą z wypracowanego przez przedsiębiorstwo zysku.