Czym jest ocena ryzyka zawodowego? Jak ją sporządzić?

Ocena ryzyka zawodowego to ustalone dla każdego zawodu prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą. Zagrożenia zawodowe występujące w środowisku lub w związane ze sposobem wykonywania pracy mogą nieść ze sobą straty, w tym niekorzystne skutki zdrowotne. 

Zebranie takich informacji jest więc obowiązkowe, ponieważ jego zadaniem jest sprawdzenie i ocena, co w miejscu pracy może zaszkodzić lub wyrządzić krzywdę pracownikom. Na jej podstawie weryfikuje się, czy zastosowano wszelkie niezbędne środki ograniczające lub eliminujące zagrożenia. Do sporządzenia tego rodzaju danych zobowiązany jest każdy pracodawca. Ma on za zadanie również informować pracowników o ryzyku zawodowym, z którym wiąże się wykonywana praca, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

W zależności od zawodu występować będzie inne prawdopodobieństwo ryzyka. Ocena ryzyka zawodowego pracownika biurowego pochyla się najczęściej nad sprawnością sprzętów oraz instalacji elektrycznej. Czynniki szkodliwe to przede wszystkim promieniowanie widzialne, migotanie obrazu z ekranów, nieergonomiczne stanowisko pracy, wymuszona pozycja ciała czy stres psychologiczny. Nie są to jednak poważne zagrożenia dla życia. Mimo to do oceny należy dołączyć konkretne przykłady mające zapobiec szkodliwym działaniom.

Ocena ryzyka zawodowego dla stolarza będzie już nieco inna. Osoba na tym stanowisku wykorzystuje do swojej pracy narzędzia mogące stwarzać niebezpieczeństwo urazów rąk i palców. Jest także narażona na uderzenie odpadami drewna, podrażnienia spojówek, błon śluzowych dróg oddechowych czy skóry. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy będzie więc o wiele wyższa. Obowiązkiem będzie więc podanie szczegółowych działań profilaktycznych.

Ocenę ryzyka powinno się przeprowadzać w możliwie najprostszy sposób, kierując się zasadami zdrowego rozsądku. Najczęściej ocena może być przeprowadzona na podstawie rozpowszechnionych w UE "5 kroków oceny ryzyka zawodowego". Są to kolejno: 

• Zebranie informacji potrzebnych do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego. W pierwszym kroku należy wykonać m.in.: spis stanowisk i kto je piastuje (z uwzględnieniem kobiet w ciąży, osób młodocianych czy z niepełnosprawnościami)? Jakie maszyny wykorzystuje się w miejscu pracy? Jakie zagrożenia wskazują instrukcje obsługi tych maszyn? Jakie są stosowane na stanowiskach pracy środki ochrony zbiorowej i indywidualnej? Jakie są już zidentyfikowane zagrożenia i możliwe skutki ich wystąpienia? Warto także wsłuchać się w opinie oraz uwagi samych pracowników. 

• Identyfikacja zagrożeń, czyli określenie występujących zagrożeń dla każdego stanowiska pracy. Obowiązkowe jest wyszczególnienie i opisanie ewentualnych zagrożeń, np. śliskich, gorących lub zimnych powierzchni, substancji chemicznych i innych materiałów, pracy na wysokości, hałasu, nieprawidłowego oświetlenia itd. 

• Oszacowanie ryzyka. W zależności od tego, jak duże jest prawdopodobieństwo występowania ryzyka, osoba wystawiająca ocenę określa jego poziom. W tym kroku można kierować się różnymi metodami szacowania ryzyka. Jedną z najpopularniejszych jest Polska Norma PN-N-18002.

• Określenie działań eliminujących lub ograniczających ryzyko zawodowe. W tym miejscu należy opisać szczegółowe kroki, które mają mieć na celu usunięcie możliwego zagrożenia. 

• Dokumentowanie wyników oceny ryzyka zawodowego. Na końcu powinien znaleźć się: opis ocenianego stanowiska pracy, wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy, niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko oraz datę oceny i osobę, która ją przeprowadziła.

Skoro wiesz już, jak przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego i co musi się w niej znaleźć, warto wspomnieć także, kiedy należy to zrobić. W firmie lub zakładzie mogą pojawiać się nowe zagrożenia związane z tworzeniem nowych miejsc pracy czy pojawianiem się nowych maszyn. Z tego względu ocena ryzyka zawodowego powinna być odnawiana i poddawana okresowo przeglądom. Jednorazowe jej sporządzenie nie wystarczy.

Kiedy należy przeprowadzić nową ocenę? M.in. wtedy, gdy: zmieniły się wymagania odnoszące się do ocenianych stanowisk pracy, powstały nowe stanowiska pracy, stwierdzono nieskuteczność lub niewłaściwość środków ochronnych, w wyniku szkodliwego zdarzenia, choroby lub wypadku w miejscu pracy. 

Kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego? Jest to obowiązek każdego pracodawcy. Zgodnie z ustaleniami Państwowej Inspekcji Pracy, w większych przedsiębiorstwach jej wykonaniem zajmują się kompetentni pracownicy, specjaliści ds. BHP i eksperci zewnętrzni. 

Jeśli jednak ocena ryzyka dotyczy małego przedsiębiorstwa, a pracodawca jest dobrze zorientowany w rodzaju i technologii wykonywaj pracy, ma możliwość przeprowadzenia oceny ryzyka samodzielnie. Warto jednak pamiętać, że odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie oceny ryzyka spoczywa na pracodawcy. To on prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych.

Pracodawca realizuje obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocenę ryzyka zawodowego sporządza się więc po to, by rozpoznać ewentualne zagrożenia mogące wystąpić w środowisku pracy i likwidować je u źródeł. W celu ograniczenia ryzyka zawodowego należy sporządzić profesjonalną dokumentację.