Czym się różnią dobra substytucyjne od komplementarnych?

W ekonomii istnieje przede wszystkim pojęcie dóbr jako takich. To ogół środków, a więc towarów, usług, a nawet nieruchomości, które zaspokajają ludzkie potrzeby. Można je podzielić na wiele grup, między innymi na dobra komplementarne i substytucyjne. 

Substytucyjne określają dobra i usługi, które dzięki temu, że mają pewne cechy, właściwości czy funkcje są w stanie zastąpić się nawzajem w zaspokajaniu określonej potrzeby. Stanowią względem siebie konkurencję na rynku. 

Dobra substytucyjne są w stanie zaspokoić takie same potrzeby, ale różnią się między sobą wieloma parametrami, takimi jak cena, smak, zapach, komfort użycia i tym podobne, które ostatecznie wpływają na wybór dokonywany przez konsumenta. 

O dobrach substytucyjnych mówi się, gdy zmiana ceny jednego z nich przy stałej cenie drugiego powoduje przesunięcie popytu konsumentów w kierunku dobra, które jest tańsze. 

Poszczególne marki płatków śniadaniowych, marki samochodów czy też materiały budowlane mogą być przykładami dóbr substytucyjnych. Klient kupuje dowolne płatki, które może zjeść na śniadanie. Jeśli wybiera samochód, zaspokaja swoją potrzebę niezależnie od tego, czy postawi na opla, fiata czy skodę. 

Nie tylko marki tych samych produktów pozwalają na wyodrębnienie dóbr substytucyjnych, ale są nimi też masło i margaryna, kawa i herbata, benzyna i gaz, kino i telewizja, długopis i pióro, autobus miejski i tramwaj czy samochód osobowy. 

Definicja dóbr komplementarnych wskazuje, że uzupełniają się one względem siebie. Jedno wpływa na możliwość konsumpcji drugiego. W ekonomii wskazano, że dobra są komplementarne, jeśli posiadanie jednego wywołuje automatycznie popyt na drugie. Dla zaspokojenia danej potrzeby konieczne są oba. 

Dobra komplementarne mogą być ze sobą związane na różnym poziomie i w innym zakresie. Wyróżnia się przy tym:

• Ilościowe komplementarne dobra – wyższa ilość jednego produktu prowadzi do wyższej wartości dla innego.
• Jakościowo komplementarne dobra – wyższa jakość produktu prowadzi do wyższej wartości krańcowej tej jakości dla innego.
• Komplementarne dobra w kategorii uzupełnienia – wartość koszyka produktów powiązanych jest opcjonalną dla nich wartością użytkowania.
• Krzyżowe kategorie komplementarnych dóbr – na przykład komputer i oprogramowanie, gdzie produkty są połączone dla uzyskania wyższej wartości zestawu.

Komplementarne dobra muszą współistnieć względem siebie, by były w stanie spełnić potrzebę konsumenta. Nawet jeśli ma on samochód, to nie będzie w stanie się nim poruszać po drogach, jeśli nie kupi benzyny, ropy czy gazu albo nie naładuje baterii pojazdu przy użyciu energii elektrycznej. Tutaj mamy wykaz z jednej strony dóbr komplementarnych – paliwo i samochód, ale i substytucyjnych – są to różne rodzaje paliwa, z jakich może skorzystać klient. 

Dobra komplementarne uzupełniają się nawzajem w zaspokojeniu konkretnej potrzeby. Jeśli następuje wzrost ceny jednego z dwóch dóbr, które są względem siebie komplementarne, przy innych czynnikach pozostających na tym samym poziomie, spowoduje to spadek popytu na to dobro, a tym samym wywoła spadek tego popytu na drugie dobro. Zmiana ceny jednego ma przełożenie na zmianę popytu na drugie. 

W kontekście ekonomii komplementarność dóbr jest tłumaczona jako relacja, związek wzajemnego uzupełnienia dóbr dla użycia konsumentów w celach produkcyjnych albo konsumpcyjnych. 

Do grona dóbr komplementarnych zalicza się takie produkty czy usługi, które nie mogą bez siebie funkcjonować niezależnie. Telefon komórkowy i ładowarka, płatki i mleko, lakier hybrydowy do paznokci i lampa UV/LED do jego utwardzenia. Kuchenka gazowa i gaz czy piec do ogrzewania centralnego oraz materiał opałowy to kolejne przykłady dóbr komplementarnych. To wszelkiego rodzaju zestawy produktów. 

Dobra substytucyjne spełniają te same potrzeby w podobny sposób, natomiast dobra komplementarne współistnieją względem siebie. Komplementarność ma też inne znaczenie ekonomiczne niż substytucyjność. Przy dobrach komplementarnych wzrost ceny jednego powoduje spadek popytu na nie i na drugie, komplementarne dobro. Z kolei przy dobrach substytucyjnych fakt, że jedno dobro drożeje, spowoduje, że na drugie będzie większy popyt.