Tworząc Strefę Edukacja Przyszłości chcemy budować pokolenie, które pozorny konflikt z młodymi ludźmi, oddanymi pod ich opiekę zastąpią przekonaniem, że różnorodność, która go czasem wywołuje, jest najważniejszą siłą jaka buduje ludzkie społeczności.
Dlaczego to robimy?
Jako gatunek jesteśmy stworzeni do współpracy, wzajemnego zrozumienia, wsparcia i troski. Cała nasza przeszłość przebiegała w warunkach, w których wspólne działanie zapewniało przetrwanie, zaś konkurencja i rywalizacja były największym zagrożeniem. Te cechy sprzyjają nam i dzisiaj. Współpraca i empatia stanowią podstawę budowania współczesnych społeczności, a poziom zaufania społecznego jest jednym z decydujących czynników ich zrównoważonego rozwoju.
Dzisiejszy świat wielomilionowych społeczności wydaje się przeczyć zasadzie współpracy. Nasze domy, ulice, urzędy i szkoły stają się środowiskami pełnymi konfliktów, w których gubimy to co w nas najlepsze. Różnice poglądów, wieku, wyznawanych wartości, wszystko to wydaje nam się zagrożeniem. Marzymy o spójnej, bezpiecznej wizji świata bez codziennych potyczek. Jednak jeśli przyjrzymy się systemowi społecznemu jako całości, której siła leży w sumie możliwości jej członków, szybko dostrzeżemy, że to właśnie różnorodność jest jedyną radą na problemy przyszłości. Im więcej różnych pomysłów mamy dzisiaj, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że jutro pojawi się taki problem, którego nikt nie będzie w stanie rozwiązać. Posiadanie jednej gotowej recepty na każde wyzwanie zapewnia bezpieczną teraźniejszość, ale nie przyszłość.
Każda różnica zdań, każdy konieczny kompromis, wszystkie nasze obawy, kiedy los styka nas z nieznanym i odmiennym, daje nam szansę na rozszerzenie możliwości – o ile tylko potrafimy słuchać i szanować wzajemną odmienność.
Dobrym przykładem jest trwający od zawsze konflikt pokoleń. Kiedy my dorośli myślimy o relacjach z nastolatkiem, najczęściej widzimy konflikt. Wynik naszych wychowawczych błędów, wpływ niewłaściwego towarzystwa albo po prostu złośliwość młodych. Nie zawsze mamy świadomość tego, że nasze zachowania są przez nastolatka odbierane bardzo podobnie. W efekcie po obu stronach narasta frustracja i poczucie porażki… Bo przecież zależy nam na sobie wzajemnie, a jednak nie staramy się dość mocno, żeby nasze relacje były bezpieczne.
To co nazywamy konfliktem pokoleń i co od zarania dziejów niszczy relacje młodzieży z dorosłymi, okazuje się jednak w znacznej części wynikiem wyjątkowego etapu rozwoju naszych mózgów jakim jest bycie nastolatkiem. Następuje w nim silna przebudowa strukturalna i to tak gwałtowna, że w pewnych okresach uniemożliwia rozumienie świata dorosłych. Proces ten jest konieczny i nieunikniony jak następstwo dnia i nocy. Nie można go zwolnić czy powstrzymać. Jest wpisany w nasz biologiczny rozwój.
Przy bliższym poznaniu pozorny chaos i konflikt okazuje się jednak siłą, która właściwie zrozumiana i wykorzystana buduje relacje, ponieważ wzmacnia wzajemny szacunek i świadomość ograniczeń. A to pozwala na współpracę opartą o zasadę wzajemnego uzupełniania kompetencji. To ta właśnie zasada dawała i nadal daje nam tak duże możliwości. W grupie bliskich sobie ludzi kompetencje każdego z nich nie wyznaczają granic jego możliwości. To co wiemy i potrafimy zdziałać jako osoby, nie musi być granicą tego, co możemy, jeśli tylko potrafimy poszukać pomocy u przychylnego sąsiada. Dzisiaj nasz największy problem nie leży w granicach ludzkiej kreatywności lecz w tym, że tracimy zdolność do rozumienia siebie wzajemnie. Dotyczy to szczególnie kolejnych pokoleń, które widzą świat nieco odmiennie. I chociaż te różnice przynoszą nowe pomysły, nowe wizje i rozwiązania, to z perspektywy dorosłych i ich, naturalnej zresztą, troski o własne dzieci stanowią także źródło obaw. Poszukiwanie nowości, częste zmiany zainteresowań, szukanie własnego miejsca w grupach rówieśników, wszystko to stanowi dla dorosłych powód niepokoju o przyszłość. Próby zapewnienia bezpieczeństwa stają się jednak często przyczyną ograniczeń i są odbierane przez młodzież jako presja, z którą trudno sobie często poradzić. To z kolei u obu stron tworzy napięcia i pogłębia frustracje.
Dla kogo jest ten projekt?
Stworzyliśmy projekt skierowany do ludzi młodych, którzy szczególnie boleśnie przeżywają dzisiaj typowe dla swojego wieku poczucie zagubienia. Zwracamy się właśnie do nich ponieważ wiedza, która wyjaśnia jego przyczyny, ułatwia im zrozumienie samych siebie i tego co dzieje się wokół. Pozwala też lepiej rozumieć reakcje dorosłych.
Skupiamy się na młodzieży z jeszcze jednego powodu. Jej zrozumienie siebie nie tylko pozwala uniknąć pułapek frustracji i zniechęcenia, ale może dać także, w niedalekiej przecież przyszłości, zrozumienie relacji z kolejnym pokoleniem, dla którego oni będą dorosłymi. Wejdą w rolę rodziców, nauczycieli, wychowawców… A wtedy być może dzięki właściwej perspektywie staną się bardziej świadomi swoich obowiązków i możliwości. Mniej bezkrytycznie wyznaczą cele i granice odpowiedzialności.
Nie zapomnimy jednak o tych, którzy wychowują młode pokolenie – rodzicach, wychowawcach, nauczycielach. W ramach projektu planowane są działania, które będą sprzyjać budowaniu dialogu i współpracy pomiędzy uczniami, między uczniami a starszym pokoleniem.
Będziemy ukazywać korzyści wynikające ze współpracy i pozytywnych relacji między płciami i między pokoleniami.
Chcesz się dowiedzieć więcej?
Zapraszamy na IMPACT’24, gdzie 15 i 16 maja 2024 w Poznaniu, w Strefie Edukacja Przyszłości opowiemy o założeniach i celach naszego projektu. Nie może Cię tam zabraknąć!
dr Marek Kaczmarzyk prof UŚ
Materiał sponsorowany przez Impact