Resort pracy szykuje zmiany przepisów dotyczących zwolnień lekarskich. Projekt nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych trafił do konsultacji, a z początkiem 2025 roku ma wejść w życie - choć najpierw oczywiście musi przejść cały proces legislacyjny. Najważniejszą jego zmianą jest precyzyjne określenie, czym jest praca zarobkowa oraz aktywność niezgodna z celem zwolnienia od pracy.
Te modyfikacje mają służyć ochronie praw ubezpieczonych, którzy podczas choroby wykonują - jak to ujęto w projekcie - niezbędne czynności incydentalne, wynikające z "istotnych okoliczności". Ministerstwo tłumaczy, że chodzi o "podjęcie czynności, której zaniechanie mogłoby prowadzić m.in. do znacznych strat finansowych dla pracodawcy czy kontrahenta".
- Proponowane definicje "pracy zarobkowej" czy "aktywności niezgodnej z celem zwolnienia" stanowią przeniesienie praktyki orzeczniczej do ustawy - ocenia w rozmowie z money.pl Katarzyna Klemba, radca prawny, autorka bloga e-prawopracy.pl. I dodaje, że jej zdaniem ta zmiana nie wniesie w zasadzie nic nowego do prawniczej codzienności.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
- Nowe przepisy nie zmienią zasadniczo sytuacji osób, które popadną w konflikt z państwem. Obawiam się, że sytuacje, z którymi spotykam się w karierze zawodowej, będą się powtarzać. Mówiąc w olbrzymim skrócie: ZUS nie odpuści. I będzie walczył często w sprawach, które z punktu widzenia ubezpieczonego wydają się oczywiste i bezsprzeczne - twierdzi Katarzyna Klemba.
Według mnie nadal będą spory chociażby o to, czym są "czynności incydentalne", o których mowa w nowych przepisach. Jakiego rodzaju to czynności? Jaka jest dopuszczalna ilość tych czynności? Jak ZUS będzie rozumiał "istotne okoliczności", które miałyby uzasadniać owe czynności? - argumentuje.
Są też zmiany na lepsze
Ekspertka widzi jednak w projekcie nowych przepisów również takie elementy, które sytuację ubezpieczonych poprawią. - Odnosząc się do propozycji, aby wystawiający zwolnienie lekarskie wskazywali w tym zwolnieniu, że praca zarobkowa w ramach określonego stosunku prawnego może być wykonywana mimo zwolnienia od pracy w ramach innego stosunku prawnego, uważam to za dobre rozwiązanie - ocenia nasza rozmówczyni.
- Aktualnie zasadą jest wystawianie zwolnień na wszystkie tytuły do ubezpieczeń, jakie posiada ubezpieczony. Np. jeśli dana osoba jest zatrudniona u trzech pracodawców, na tych trzech pracodawców musi być wystawione zwolnienie. Jeśli ubezpieczony ma wystawione zwolnienie na jeden stosunek prawny, a na drugi nie ma i posiada zwykłe zaświadczenie informujące o tym, że może wykonywać pracę określonego rodzaju, takie zaświadczenie nie jest respektowane przez ZUS - zwraca uwagę Klemba.
- Sprawa o prawo do zasiłku kończy się wtedy po prostu w sądzie. Taki przepis może rozwiązać aktualnie pojawiające się problemy na tym tle - tłumaczy.
Zmiany w zasadach zatrudniania lekarzy orzeczników
Nowe przepisy wprowadzają też ważne modyfikacje w zasadach zatrudniania kadry medycznej. Lekarze orzecznicy będą mogli pracować zarówno na umowę o pracę, jak i na podstawie kontraktów cywilnoprawnych. Wyjątek będą stanowili główny lekarz orzecznik, naczelny lekarz ZUS oraz lekarze inspektorzy, którzy będą zatrudniani wyłącznie na umowach o pracę.
Projektowane zmiany dotyczą także wysokości wynagrodzeń lekarzy orzeczników. Ich podstawowe pensje mają być ustalane według podobnych zasad jak płace minimalne w placówkach medycznych. Ponadto planowane jest złagodzenie wymagań dotyczących kwalifikacji - ZUS będzie mógł zatrudniać lekarzy bez tytułu specjalisty.
Usprawnienie procesu orzekania
Ministerstwo rodziny planuje też konsolidację zadań orzeczniczych w specjalnych centrach ZUS. Istotną zmianą jest wprowadzenie jednoosobowego wydawania orzeczeń na wszystkich szczeblach. To odejście od obecnego systemu, w którym w drugiej instancji orzeka trzyosobowa komisja lekarska.
ZUS zyska także nowe uprawnienia w zakresie dostępu do informacji medycznych. Instytucja ta będzie mogła pozyskiwać dane o zdarzeniach medycznych poprzez system informacji w ochronie zdrowia.
Prawie pół miliona kontroli
W 2023 roku ZUS przeprowadził ponad 450 tysięcy kontroli. W ich wyniku zakwestionowano 29 tysięcy zwolnień, co poskutkowało wstrzymaniem wypłaty zasiłków chorobowych na kwotę przekraczającą 29 milionów złotych.
- Zarówno ZUS, jak i Urząd Skarbowy mają uprawnienia do przeprowadzania kontroli w różnych aspektach związanych z zatrudnieniem, prowadzeniem działalności oraz prawidłowym wykorzystywaniem zwolnień lekarskich - tłumaczył w sierpniu w rozmowie z money.pl Piotr Juszczyk, główny doradca podatkowy inFakt. Jak dodał, ZUS jest szczególnie odpowiedzialny za weryfikację prawidłowości wykorzystywania zwolnień.
Juszczyk wyjaśniał, że ZUS ma prawo wysłać kontrolera, który sprawdzi, czy pracownik rzeczywiście przebywa pod adresem podanym na zwolnieniu lekarskim. - Brak obecności może być uznany za naruszenie zasad zwolnienia - podkreślał. Dodał również, że jeśli lekarz zaleci na przykład leżenie, pacjent nie powinien się przemieszczać bez uzasadnionej przyczyny.
Robert Kędzierski, dziennikarz money.pl
